Καλλικράτης ή Γκαγκάριν

Τεράστιες οι αλλαγές τελικά του Καλλικράτη και μεγάλο το στοίχημα για την Κυβέρνηση. Με μεγάλη αμφιβολία και φοβία παρακολουθούν όσοι γνωρίζουν από Αυτοδιοίκηση και “ελληνική πραγματικότητα”. Κάποιος έλεγε κάποτε ότι αρκεί και μόνο να μετακινήσεις ένα γραφείο παραδίπλα, όλους τους εργαζόμενους του δημόσιου τομέα και θα είναι ένα μεγάλο βήμα για να ξυπνήσεις τον μεγάλο γίγαντα. Σε πολλά σημεία ο Καλλικράτης κάτι τέτοιο θυμίζει. Ανακάτεμα της τράπουλας. Εκατοντάδες κτίρια ολόκληρα μαζί με τους υπαλλήλους τους, αλλάζουν ονομασία, και τρόπο χρηματοδότησης, οι ελεγκτικοί μηχανισμοί αλλάζουν όνομα, οι θέσεις αλλάζουν ρόλους και τα πάντα γυρίζουν γύρω – γύρω. Ο Καλλικράτης θυμίζει και λίγο το παλιό ανέκδοτο με τον Γκαγκάριν. Ενώ έκανε δεκατέσσερεις γύρους γύρω από τη γη… «πάλι στη Ρωσία έπεσε».  Ενώ η «Νέα Αρχιτεκτονική των Δήμων» ανακάτεψε το σύμπαν…  πάλι στην ουσία του το ίδια προβλήματα φαίνεται να αντιμετωπίζει.
Ορθώς οι μελετητές του Υπουργείου Εσωτερικών χώρισαν στην εισήγησή τους για την οργάνωση των νέων εσωτερικών οργανισμών τους δήμους σε 28 κατηγορίες. Από Μεγάλους, Μεσαίους και μικρούς δήμους μέχρι Ηπειρωτικούς, νησιωτικούς και μητροπολιτικούς. Υπάρχουν κατηγορίες δήμων που αλλάζουν συθέμελα και σε δομές και σε λειτουργίες και εκεί θα γίνει το έλα να δεις. Οι μικροί και μεσαίοι ηπειρωτικοί, μερικοί νησιωτικοί και ελάχιστοι μητροπολιτικοί θα υποστούν τεράστιες αλλαγές και θα λειτουργήσουν με εντελώς διαφορετικούς όρους και άλλες πολύ μεγαλύτερες δυνατότητες. Οπως επίσης και οι νέες δομές εκεί θα φέρουν αρκετά μεγάλες αλλαγές και αναβαθμισμένες υπηρεσίες στους πολίτες με πολύ χαμηλότερο κόστος.
Σε πολλούς όμως δήμους όπως τους περισσότερους νησιωτικούς και μητροπολιτικούς θα μπορούσε κανείς να αναρωτηθεί σε τι τελικά συνεισφέρει ο Καλλικράτης;
Για όσους γνωρίζουν, τα βασικά προβλήματα των δήμων ήταν πέντε. Το πρώτο ήταν η μικρή κλίμακα ορισμένων. Γύρω στους 250. Εκεί ορθώς εφαρμόστηκε ο Καλλικράτης. Στους υπόλοιπους όμως 850, μάλλον μεγαλύτερα προβλήματα προκαλεί η συνένωση, παρά λύνει.
Το δεύτερο βασικό πρόβλημα των δήμων ήταν οι απ’ ευθείας αναθέσεις. Οι δήμαρχοι παρανόμως ανέθεταν χωρίς διαγωνισμό έργα και προμήθειες σε δικούς τους, με αποτέλεσμα την απώλεια των εκπτώσεων και την υποβάθμιση της ποιότητας.
Μα εκεί υπήρχε νόμος που δεν εφαρμοζότανε. Εκεί λοιπόν φτιάχτηκε ο νέος νόμος που ελπίζουμε για άγνωστους λόγους ότι θα εφαρμοστεί. Αναρωτιέται κανείς για ποιό λόγο θα εφαρμοστεί ξαφνικά ο νέος νόμος! Για ποιο λόγο ο νόμος 410/95 δεν εφαρμόστηκε, ενώ ο 3852/10 αποτελεί πιο αποτελεσματικό ή εκφοβιστικό νούμερο. Μέχρι σήμερα μας έφταιγε ότι ο Περιφερειάρχης και η ελεγκτική Περιφέρεια δεν ήταν καλά στελεχωμένη για να ελέγξει. Αλλάζει λοιπόν όνομα η Περιφέρεια και γίνεται Ελεγκτής Νομιμότητας και Αποκεντρωμένη Διοίκηση. Αναρωτιέται λοιπόν κανείς γιατί η προηγούμενη ονομασία δεν επέτρεπε μια καλή στελέχωση και η νέα το επιτρέπει;
Προσπαθεί κανείς να διακρίνει με μεγάλη δυσκολία τι ακριβώς άλλαξε σ’ αυτήν την υπόθεση. Τα ονόματα άλλαξαν. Οι διευθύνσεις άλλαξαν, τα πρόσωπα θα αλλάξουν. Η ουσία όμως αλλάζει;
Το τρίτο μεγάλο πρόβλημα ήταν οι προσλήψεις. Και εδώ τα παθολογικά χαρακτηριστικά οφείλονταν στην παραβίαση των νόμων. Παραθυράκια του νόμου που είχαν ως αποτέλεσμα να πιέζονται οι δήμαρχοι στις άσκοπες και αναξιοκρατικές προσλήψεις. Ηδη είμαστε μάρτυρες μιας τεράστιας έλλειψης και μιας τεράστιας δυσκαμψίας των δήμων που μακρόχρονα θα τους στοιχίσει και σε αποτελεσματικότητα και σε κόστος. Ο νέος νόμος για τις προσλήψεις είναι πολύ χειρότερος και δυσλειτουργικός από τον προηγούμενο και είναι σίγουρο ότι δεν θα έχει μεγάλη ζωή. Αλλού ήταν το πρόβλημα. Το πρόβλημα ήταν ότι έμεναν ατιμώρητοι και παραμένουν αυτοί που παραβίαζαν το νόμο. Εδώ τώρα θα αντιμετωπίσουμε άλλα τεράστια προβλήματα κατοχύρωσης των εργασιακών δικαιωμάτων και δικαστικών αποφάσεων.
Και το τέταρτο μεγάλο πρόβλημα ήταν η διόγκωση των προβλεπόμενων εσόδων με αποτέλεσμα την πλασματική δυνατότητα εξόδων. Ετσι δημιουργούνται τα ελλείμματα και τα χρέη στους δήμους. Ο νόμος προβλέπει σαφώς την εφαρμογή του διπλογραφικού συστήματος και την λειτουργία των λογαριασμών κατά ζεύγη. Επίσης προβλέπει τον καθορισμό των προβλεπόμενων εσόδων με βάση τα βεβαιωμένα έσοδα του προηγούμενου έτους. Αν δεν υπάρξουν πλασματικά έσοδα, δεν θα υπάρξουν και ελλείμματα. Το πρόβλημα λοιπόν βρίσκεται και εδώ στην παραβίαση των νόμων. Αν δεν υπήρχε η παραβίαση των νόμων, δεν θα υπήρχαν και ελλείμματα. Αναρωτιέται λοιπόν κανείς σε τι θα αλλάξει το σύστημα και τι είναι αυτό που θα κάνει τον καινούργιο νόμο σεβαστό;
Και το πέμπτο ήταν το πρόβλημα της διοικητικής δομής. Το δημαρχοκεντρικό σύστημα και η κακή ποιότητα του στελεχικού δυναμικού που αναδεικνύεται μέσα από το εκλογικό σύστημα. Ο κομματισμός και κακώς νοούμενος επαγγελματισμός στην πολιτική διοίκηση των δήμων. Εδώ ο Καλλικράτης είναι σαφώς χειρότερος, ελάχιστα χειρότερος, αλλά χειρότερος. Ο απόλυτος έλεγχος και η απόλυτη ισχυροποίηση της πλειοψηφίας, ενισχύεται σαφώς με τον Καλλικράτη. Στο μέλλον μάλιστα όταν το εκλογικό σύστημα θα γίνει κατανοητό θα δημιουργήσει διοικητικές πλειοψηφίες πολύ μικρότερων πολιτικών μειοψηφιών. Τώρα είναι που το στελεχικό δυναμικό θα υποβαθμιστεί στο έπακρο. Ηση είδαμε σε πολλά εκλογικά σώματα των 50.000 κατοίκων, να εκλέγονται δημοτικοί σύμβουλοι με 120 σταυρούς. Ηδη είδαμε συνδυασμούς με 17% να αποκτούν το 60% των εδρών του δημοτικού συμβουλίου. Ηδη είδαμε ένα τεράστιο και αξιόλογο ανθρώπινο δυναμικό με πλούσια εμπειρία στην Αυτοδιοίκηση, να πηγαίνει σπίτι του.
Ο Καλλικράτης προβλέπει νέες διευθύνσεις, νέες δομές, νέες διαδικασίες, νέα όργανα διοίκησης και νέα ονόματα παντού που πραγματικά δεν έχουν καμία σχέση με το παρελθόν. Αναρωτιέται όμως κανείς, οι τεράστιες αυτές αλλαγές, τι σχέση μπορεί να έχουν με τα παθολογικά χαρακτηριστικά που διαγνώσαμε όλοι εδώ και χρόνια στην Αυτοδιοίκηση;
Η οργάνωση, η προσπάθεια και οι προθέσεις του Υπουργείου Εσωτερικών  είναι πραγματικά πρωτόγνωρες για τα ελληνικά δεδομένα. Οπως επίσης και αρκετές δράσεις όπως τα πληροφοριακά συστήματα, η ανάρτηση των αποφάσεων στο διαδίκτυο, και η αποκομματικοποίηση των κρατικών διευθύνσεων, είναι κάποια πολύ θετικά βήματα. Ολα αυτά όμως δεν έχουν καμία σχέση με τον Καλλικράτη. Αφορούν άλλους πολύ θετικούς νόμους, αν εφαρμοστούν.
Οι εισηγητές λοιπόν καταλήγουν εύλογα σε μια ευχή. Να αξιοποιήσουν οι δήμαρχοι το νέο εργαλείο και να αναπτύξουν τις δράσεις που πρέπει, να εφαρμόσουν τις νέες πολιτικές για την ανάπτυξη και την πρόοδο της χώρας. Για να δώσουμε ένα παράδειγμα. Ο Καλλικράτης συνέδεσε τα έσοδα της Τοπικής Αυτοδιοίκησης με τους δυναμικούς έμμεσους φόρους. Ενα τεράστιο λάθος άκρατου συντηρητισμού και κοινωνικής αδικίας. Μια απαράδεκτη επιλογή για την Αυτοδιοίκηση να συνδέσει τις προσδοκίες της, με τους άδικους έμμεσους φόρους και να αναπαράγει την κοινωνική αδικία όπου οι φτωχότερες περιοχές θα συνδράμουν αναλογικά με πολύ περισσότερη επιβάρυνση από τις πλούσιες. Ο Καλλικράτης επιβάλει το 50% του Φόρου Ακίνητης Περιουσίας να πηγαίνει στους δήμους και οι δήμαρχοι να γνωμοδοτούν για τις αντικειμενικές αξίες. Με την ευχή οι δήμαρχοι να ξεπεράσουν την αναστολή του πολιτικού κόστους. Οταν το μεγάλο πρόβλημα της Τοπικής Αυτοδιοίκησης είναι ότι πολλοί δήμαρχοι δεν εισπράττουν ούτε τα δημοτικά τέλη για την καθαριότητα, ο νομοθέτης εύχεται με το νέο νόμο να επιβάλουν κι άλλους φόρους.
Ετσι η επιτυχία του Καλλικράτη γίνεται μια ευχή. Να υπάρξουν καλοί δήμαρχοι και να υπάρξουν καλοί υπάλληλοι.
Θα το παρακολουθήσουμε το εγχείρημα. Είμαστε πολύ απαισιόδοξοι για την επιτυχία του. Θα χαρούμε πολύ όμως αν διαψευστούμε.