Με αφορμή το Νομοσχέδιο περί βιοποικιλότητας, που συζητείται στην Βουλή, το θέμα των περιοχών ΝΑΤΟΥΡΑ, καθώς και η δυνατότητας δόμησης σε αυτές , έχει καταστεί επίκαιρο. Χωρίς να είναι το θέμα μας το εν λόγω Νομοσχεδίου , δεν μπορούμε να μην αναφέρουμε την ρήση του τ. αντιπροέδρου του ΣΤΕ κ Δεγλερή: «οποιαδήποτε κτήση στις περιοχές ΝΑΤΟΥΡΑ είναι αδιανόητη, η πρώτη υπόθεση που θα πάει στο ΣΤΕ θα τους υπενθυμίσει την υπάρχουσα και σταθερή νομολογία, ότι σε εκτάσεις ΝΑΤΟΥΡΑ δεν μπορούμε να χτίζουμε».
Μια τέτοια περιοχή είναι και το όρος Υμηττός, που μαζί με το «αισθητικό δάσος της Καισαριανής¨» και τη «λίμνη Βουλιαγμένης», είναι ενταγμένα στο πανευρωπαϊκό δίκτυο Νατούρα 2000 (κωδικός GR 30000006) .
Η σημασία του Υμηττού από οικολογική, ιστορική, αρχαιολογική και πολιτιστική άποψη είναι σε όλους γνωστή. Σημαντική όμως είναι η συμβολή του στη διαμόρφωση του μικροκλίματος της Αττικής, ειδικά σήμερα την εποχή της κλιματικής αλλαγής. Ο Υμηττός όπως και όλα τα περιαστικά δάση έχουν μια κύρια αποστολή, τη διατήρηση της βιοποικιλότητας και την προστασία του Περιβάλλοντος. Για το λόγο αυτό είναι επίκαιρη και κυρίαρχη η ανάγκη όλος ο ορεινός όγκος του Υμηττού να κηρυχθεί Περιοχή Απολύτου Προστασίας, με ταυτόχρονη απομάκρυνση όλων των χρήσεων, που δεν συνάδουν με το δασικό του χαρακτήρα, πρόταση που διατυπώνεται από τα κινήματα, περιβαλλοντικούς φορείς και μεγάλο μέρος της Τοπικής Αυτοδιοίκησης.
Αξίζει εδώ να αναφέρουμε ότι το 2011 έχει κηρυχθεί από τον ΟΗΕ σαν έτος προστασίας των δασών. Η πρόσφατη δε, Διεθνής διάσκεψη για το κλίμα στο Κανκούν του Μεξικού, επιβεβαίωσε το Σύμφωνο της Κοπεγχάγης για την ανάγκη λήψης μέτρων αναστροφής της πορείας αποδάσωσης και αποψίλωσης όλων των δασών του Πλανήτη.
Η κατάσταση που επικρατεί σήμερα στον Υμηττό, είναι λίγο πολύ γνωστή. Πλήθος συμφερόντων, οικονομικών, πολιτικών, εκκλησιαστικών, ακόμη και δημοτικών, έχουν κακοποιήσει βάναυσα το «σώμα» του βουνού. Η αυθαιρεσία, η παράνομη δόμηση , η καταπάτηση δημόσιας δασικής γης είναι μια πραγματικότητα. Το ισχύον Π.Δ. του 1978 δεν κατάφερε να ανακόψει τις διάφορες επεκτατικές βλέψεις, με αποτέλεσμα το πλήθος παρανομιών και αλλοιώσεων του ανάγλυφου του Υμηττού, καθώς και τη διατάραξη του οικοσυστήματός του.
Εδώ πρέπει να αναφέρουμε ότι και το 1998 το ΥΠΕΧΩΔΕ επιχείρησε με Π.Δ. να αποτρέψει ρυθμίσεις προστασίας του ορεινού όγκου. Οι ρυθμίσεις που πρότεινε ακυρώθηκαν από την υπ αριθμ 67 / 1998 απόφαση του Ε τμήματος του ΣΤΕ.
Παρακολουθώντας τη δημόσια διαβούλευση που έγινε για το νέο σχέδιο του ΟΡΣΑ «περί τροποποίησης του από 31.8.78 Π.Δ., περί καθορισμού ζωνών ρυθμίσεως και προστασίας της περιοχής του όρους Υμηττού» καθώς και τις προτάσεις των φορέων, Δήμων, Υπουργείων, συλλόγων, ιδιωτών και Οργανισμών, μπορεί κανείς να αντιληφθεί τα διάφορα συμφέροντα, τις σκοπιμότητες, τις μικροπολιτικές, που αντιμετωπίζουν τον Υμηττό ουσιαστικά σαν «οικόπεδο προς αντιπαροχή», το οποίο πολεοδομείται, ορίζεται συντελεστής δόμησης μέσα στο δασικό χώρο.
Το νέο σχέδιο Π.Δ. που συνέταξε ο ΟΡΣΑ και τώρα βρίσκεται στο ΣΤΕ για γνωμοδότηση, μπορεί να περιέχει κάποιες θετικές ρυθμίσεις, όπως:
• H επέκταση της Α ζώνης , η οποία χαρακτηρίζεται ως Ζώνη Απολύτου Προστασίας της φύσης και των μνημείων,
• ο ορισμός σαν ζώνη Απόλυτης Προστασίας όλων των κύριων ρεμάτων του Υμηττού (50 μ εκατέρωθεν του κεντρικού άξονά τους),
• η απαγόρευση σε όλο τον ορεινό όγκο της θήρας, του μηχανοκίνητου αθλητισμού και των διαφημιστικών πινακίδων (εδώ πρέπει να αναφέρουμε τις έντονες αντιδράσεις που εκφράστηκαν στη δημόσια διαβούλευση από κυνηγετικούς συλλόγους και όχι μόνον),
• η θεσμοθέτηση των Πάρκων Γουδή και Ιλισίων, ωστόσο δε θωρακίζει ουσιαστικά τον Υμηττό, όπως απαιτούν οι σημερινές ανάγκες.
Εδώ οφείλουμε να αναφέρουμε ότι ακόμη, δεν έχει καταρτιστεί ΔΑΣΙΚΟ ΚΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ, αγνοούνται διατάξεις του Συντάγματος για τα δάση με την παραπομπή στις καλένδες του ΔΑΣΟΛΟΓΙΟΥ και ο Υμηττός δεν αντιμετωπίζεται σαν ένα δασικό οικοσύστημα που χρήζει περαιτέρω προστασίας.
Το ισχύον Π.Δ. της 31.8.78 ορίζει δύο ζώνες προστασίας. Την ζώνη Α, που χαρακτηρίζεται σαν περιοχή αναψυχής, περιπάτου και υγείας, όπου επιτρέπεται η δόμηση μόνον κτιρίων αναψυχής και πολιτιστικών εκδηλώσεων και απαγορεύει κάθε παρέμβαση, που μπορεί να καταστρέψει το γεωφυσικό ανάγλυφο. Και τη ζώνη Β, στην οποία «επιτρέπονται εγκαταστάσεις κοινωφελών μόνο λειτουργιών».
Το νέο ΠΔ που προτείνεται από τον ΟΡΣΑ περιλαμβάνει πέντε ζώνες προστασίας:
Α ζώνη – Απόλυτη προστασία της φύσης και των μνημείων
Η ζώνη καθορίζεται σαν περιοχή απόλυτης προστασίας της φύσης και των οικοτόπων. Επιτρέπονται χρήσεις συμβατές με τον χαρακτήρα της περιοχής, όπως έργα αντιπυρικής προστασίας, εργασίες δασικής διαχείρισης, χάραξη μονοπατιών και ποδηλατικών διαδρομών .Στην Α ζώνη απαγορεύεται κάθε δόμηση.
Στην εν λόγω ζώνη επιτρέπονται το ανώτατο δύο ιστοί για συγκέντρωση των κεραιών ραδιοφωνίας-τηλεόρασης, με στόχο προοπτικά την απομάκρυνσή τους.
Β ζώνη – Περιφερειακή ζώνη προστασίας
Χαρακτηρίζεται σαν περιοχή γεωργικής χρήσης, εκπαίδευσης, υπαίθριας αναψυχής, πολιτισμού και αθλητισμού. Επιτρέπονται η γεωργία, η ανέγερση γεωργικών αποθηκών και εκπαιδευτηρίων βιοκλιματικής αρχιτεκτονικής. Για τα εκπαιδευτήρια ορίζεται ελάχιστο εμβαδό γηπέδου τα 40 στρ ,με συντελεστή δόμησης 0.2. Για τις χρήσεις γεωργίας, αθλητισμού, πολιτισμού και αναψυχής ορίζονται τα 20 στρ με μέγιστη επιφάνεια δόμησης τα 30 τμ.
Εδώ πρέπει να αναφέρουμε ότι στην ανατολική πλευρά του Υμηττού (δηλαδή στους Δήμους Βάρης, Κρωπίας, Παιανίας και Γλυκών Νερών), επιτρέπεται επιπλέον η δημιουργία ενός βιοκλιματικού δημοτικού κέντρου περιβαλλοντικής εκπαίδευσης ανά δήμο, με μέγιστη επιφάνεια τα 150 τμ σε οικόπεδο ελάχιστης έκτασης 10 στρ. Η συγκεκριμένη πρόταση γεννά ερωτηματικά ως προς την σκοπιμότητα.
Γ ζώνη – Αρχαιολογικής σημασίας
Αφορά αρχαιολογικούς χώρους ( έχει πολλούς ο Υμηττός), όπου επιτρέπεται η γεωργική χρήση, καθώς και η ανέγερση γεωργικών αποθηκών εμβαδού μέχρι 30 τμ σε γήπεδα αρτιότητας 20 στρ.
Δ ζώνη – Μητροπολιτικά Πάρκα Γουδή και Ιλισίων(Δ1 και Δ2)
Η εν λόγω ζώνη καθορίζεται ως περιοχή σύνδεσης του ορεινού οικοσυστήματος με την πόλη . Η θεσμοθέτηση του μητροπολιτικού Πάρκου Γουδή εκκρεμεί ήδη τρείς δεκαετίες . Η σημερινή υλοποίηση των δύο Μητροπολιτικών Πάρκων με την προσθήκη του Πάρκου Ιλισίων, συνιστά θετική εξέλιξη, η οποία προκύπτει και μετά τον μακροχρόνιο αγώνα φορέων πολιτών και περιβαλλοντικών οργανώσεων . Απαραίτητη είναι η άμεση θεσμοθέτηση φορέα διαχείρισης των Πάρκων καθώς και η εξασφάλιση του κοινόχρηστου χαρακτήρα του. Εδώ πρέπει να επισημάνουμε ότι η σημερινή πραγματικότητα των πάρκων θεσμικά, ιδιοκτησιακά, χρήσεων γης, υπάρχουσας, πραγματοποιούμενης και μελλοντικής δόμησης, εμφανίζεται εξαιρετικά περίπλοκη και συγκεχυμένη.
Επίσης στην Περιφερειακή ζώνη του Πάρκου Γουδή ( στα πάρκα ορίζεται ο πυρήνας και η περιφερειακή ζώνη του πάρκου) βρίσκονται τα στρατόπεδα Ζορμπά και Φακίνου, τα οποία όμως δεν απομακρύνονται, ενώ επιτρέπεται η χωροθέτηση του Κεντρικού σταθμού μεταφόρτωσης απορριμμάτων (ΣΜΑ), στη θέση του πρώην εργοταξίου της Αττικής οδού στο Γουδή.
Τέλος αναφέρουμε ότι, το κτίριο του Ολυμπιακού κέντρου Μπάντμιντον προβλέπεται να απομακρυνθεί με τη λήξη της σύμβασης που υπάρχει με τον ιδιώτη (η σύμβαση είναι 30 ετής)… και
Ε ζώνη – κοιμητηρίων
Μέσα σε αυτή την ζώνη είναι δυνατή η λειτουργία των νεκροταφείων, με τήρηση της σχετικής νομοθεσίας.
Τέλος, στο εν λόγω σχέδιο Π.Δ. προβλέπεται :
.- η μετεγκατάσταση εντός δύο ετών των ήδη υφιστάμενων βιομηχανικών, βιοτεχνικών εγκαταστάσεων, καθώς και των εγκαταστάσεων παραγωγής , αποθήκευσης και εμπορίας υλικών
.- η αδρανοποίηση των λατομείων, με την υποχρέωση να προχωρήσουν στην αποκατάσταση του φυσικού περιβάλλοντος μέσα σε μια τριετία
.- η ανέγερση νέων κτηρίων με όρους βιοκλιματικής αρχιτεκτονικής
.- οι Οικοδομικές Άδειες που έχουν ήδη εκδοθεί έως τη δημοσίευση του παρόντος, να ισχύουν και να εκτελούνται όπως εκδόθηκαν και
.- μέσα στις ζώνες Β, Γ και Ε επιτρέπεται η εκτέλεση των αναγκαίων έργων τεχνικής υποδομής και έργων ύδρευσης, αποχέτευσης, ενέργειας και τηλεφωνίας για την εξυπηρέτηση των νομίμως υφιστάμενων εγκαταστάσεων. Οφείλουμε να παρατηρήσουμε ότι στο εν λόγω σχέδιο του ΟΡΣΑ δεν αναφέρεται ρητά η απαγόρευση νέων οδικών έργων (αυτοκινητόδρομοι), δεν αναφέρεται τίποτε για την ανάγκη απομάκρυνσης του ΚΥΤ Ηλιούπολης (υπάρχει και σχετική Απόφαση του ΣΤΕ), δεν αναφέρεται καθόλου το θέμα των οικοδομικών συνεταιρισμών, καθώς και οι περιοχές αυθαίρετης κατοικίας (Χέρωμα, Γλυφάδα ,Κορωπί).
Επιπροσθέτως στις Μεταβατικές Διατάξεις (άρθρο 7) της τελικής απόφασης του ΟΡΣΑ για την τροποποίηση του ισχύοντος Π.Δ. Προστασίας του Υμηττού(21.5.2010) προβλέπεται ότι εγκρίσεις περιβαλλοντικών όρων για τις εγκαταστάσεις εκπαίδευσης υγείας, περίθαλψης, αθλητισμού πολιτισμού και κοινωνικής πρόνοιας εντός της Β ζώνης μπορεί να δίδονται μέχρι την έναρξη ισχύος του τροποποιηθέντος Π.Δ. και όχι μέχρι την έναρξη της διαδικασίας τροποποίησης του Π.Δ. δηλαδή μέχρι την 9.4.2008 (ημερομηνία λήψης απόφασης της πρώτης αναστολής έκδοσης οικοδομικών αδειών), όπως προβλεπόταν στην αρχική απόφαση της ΕΕ του ΟΡΣΑ (14.4.2010).
Η ΔΙΑΔΗΜΟΤΙΚΗ ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΣΩΣΗ ΤΟΥ ΥΜΗΤΤΟΥ, έχει καταθέσει Υπόμνημα προς το ΣΤΕ, το ΥΠΕΚΑ, τον ΟΡΣΑ, το Υπουργείο Μεταφορών και Υποδομών, τον Περιφερειάρχη Αττικής, καθώς και το ΣΠΑΥ, εκθέτοντας τις απόψεις και τις αντιρρήσεις της .
Συνοψίζοντας επαναλαμβάνουμε τις προτάσεις που έχουμε καταθέσει:
1. Nα δημοσιοποιηθούν άμεσα οι υφιστάμενες αυθαίρετες και παράνομες κτιριακές εγκαταστάσεις στον Υμηττό για τις οποίες υπάρχουν τελεσίδικες δικαστικές αποφάσεις και να προωθηθεί άμεσα, η διαδικασία κατεδάφισής τους.
2. Να καταγραφεί άμεσα η υφιστάμενη κατάσταση εγκαταστάσεων και χρήσεων στον Υμηττό. Να δημοσιοποιηθούν άμεσα οι εγκαταστάσεις που έχουν λάβει άδεια χωροθέτησης και οι «νομίμως ισχύουσες άδειες», με βάση το σημερινό καθεστώς δόμησης στον Υμηττό (είδος εγκατάστασης, φορέας, θέση, συνολική δόμηση). Να θεσπισθεί χρονοδιάγραμμα απομάκρυνσης των χρήσεων ή και απαλλοτρίωσης των κτισμάτων που η ύπαρξη και χρήση τους είναι ασυμβίβαστη με το καθεστώς προστασίας και διαχείρισης του οικοσυστήματος, με σκοπό την κατεδάφισή τους. Οι οικοδομικές άδειες, που έχουν εκδοθεί αλλά δεν έχουν υλοποιηθεί, να επανελεγχθούν ως προς την νομιμότητά τους και το συμβατό ή μη της ανέγερσης και χρήσης τους με το καθεστώς προστασίας του οικοσυστήματος.
3. Να επεκταθεί η απαγόρευση παραχώρησης δημόσιων δασικών και μη εκτάσεων κατά κυριότητα και κατά χρήση, σε όλη την προστατευόμενη έκταση του Υμηττού και όχι μόνο στην Α’ Ζώνη προστασίας, πλήν αυτών προς τον Φορέα Διαχείρισης που θα συσταθεί.
4. Να υπάρξει ρητή απαγόρευση κατασκευής αυτοκινητόδρομων στον Υμηττό με βάση τις διατάξεις του πρακτικού 67/1998 του Συμβουλίου της Επικρατείας, (το οποίο θεωρείται στην Εισαγωγή του Σχεδίου Π.Δ του Ο.Ρ.Σ.Α ότι έχει «δεσμευτικό χαρακτήρα») καθώς και συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα απομάκρυνσης των υφιστάμενων αυθαίρετων και παράνομων εγκαταστάσεων της ΔΕΗ στα όρια των Δήμων Ηλιούπολης –Αργυρούπολης.
5. Να καθοριστούν όλες οι περιοχές προστασίας αρχαιολογικών χώρων στον Υμηττό (π.χ Κορακοβούνι στον Χολαργό, Σπήλαιο του Λιονταριού στα Γλυκά Νερά, Κακόρεμα στον Βύρωνα, περιοχή Προφήτη Ηλία στην Ηλιούπολη, ιερό Προοψίου Απόλλωνα στο Κορωπί κ.α).
6. Να καταργηθεί οποιαδήποτε «αρτιότητα» και οποιοσδήποτε «Συντελεστής Δόμησης» στην Β’ Ζώνη Προστασίας του Υμηττού, η οποία δεν αποτελεί μια οποιαδήποτε «εκτός σχεδίου» περιοχή, αλλά ένα «οικοσύστημα υπό προστασία». Η πρόταση του Ο.Ρ.Σ.Α, οδηγεί αναπόφευκτα στο ξεπούλημα εκτεταμένων ενεργών και ανενεργών γεωργικών εκτάσεων στις παρυφές της ανατολικής πλευράς του Υμηττού και στην μετατροπή τους σε ιδιωτικά εκπαιδευτικά συγκροτήματα, ενώ θα ενισχύσουν τις υφιστάμενες πιέσεις για την κατασκευή νέων αυτοκινητόδρομων στον Υμηττό, ανατρέποντας εκ των πραγμάτων το υπάρχον Ρυθμιστικό Σχέδιο Αττικής.
Θα θέλαμε να υπενθυμίσουμε τις απόψεις μας για τις ζώνες προστασίας:
– Ενιαία Ζώνη Α’ απόλυτης προστασίας του Υμηττού, συμπεριλαμβανομένης και της νότιας απόληξής του, στη Φασκομηλιά Βουλιαγμένης, που να περιλαμβάνει όλες τις εκτάσεις που περιλαμβάνει και το «Νατούρα» .
– Δημιουργία Ζώνης Β’ υψηλής προστασίας, με αποκλειστική χρήση υπαίθριας αναψυχής, όπως ορίζεται από την ισχύουσα δασική νομοθεσία εξαιρουμένων των κέντρων πληροφόρησης και των ξύλινων λυόμενων οικημάτων, δυνατότητα γεωργικής χρήσης και μελισσοκομίας και ρητή απαγόρευση βόσκησης, χωρίς την δυνατότητα δόμησης εγκαταστάσεων εκπαίδευσης και έρευνας, καθώς και οποιονδήποτε άλλων «κοινωφελών εγκαταστάσεων» υγείας, αθλητισμού, πολιτισμού κλπ.
– Οριοθέτηση Ζώνης Γ’ προστασίας αρχαιολογικών χώρων, και στα άλλα σημεία του Υμηττού όπου υπάρχουν αρχαιολογικοί χώροι και όχι μόνο στα προβλεπόμενα σημεία στο Κορωπί.
– Δημιουργία Ζώνης Δ1 και Δ2 (Μητροπολιτικά Πάρκα Γουδή και Ιλισίων) με ουσιαστικούς περιορισμούς στη δόμηση του χώρου και στις επιτρεπόμενες χρήσεις.
– Δημιουργία Ζώνης Ε με περιορισμένης έκτασης εγκαταστάσεις νεκροταφείων και αποκατάσταση των παράνομων επεκτάσεων σε δασικούς χώρους.
Επίσης θεωρούμε ότι θετικό σημείο είναι η επικείμενη ίδρυση Δασαρχείου Υμηττού, που έχει να παίξει σημαντικό ρόλο στην ουσιαστική προστασία του βουνού και των οικοτόπων του.
Είναι αυτονόητο, ότι θα πρέπει να προγραμματιστούν πρωτοβουλίες και μέτρα και να εκτελεστούν σημαντικά έργα για την ποιοτική αναβάθμιση της περιβαλλοντικής κατάστασης όλου του ορεινού όγκου. Συγκεκριμένα προτείνονται η εκτέλεση περιβαλλοντικά φιλικών έργων προστασίας του εδαφικού καλύμματος, αναδάσωσης σύμφωνα με την επιστημονική άποψη, έργων εμπλουτισμού της βιοποικιλότητας (σεβόμενοι την φέρουσα ικανότητα των οικοσυστημάτων) και την προστασία του υδροφόρου ορίζοντα και προστασίας από πλημμύρες, αφού βέβαια συμφωνηθούν με τις τοπικές κοινωνίες.
Κλείνοντας,
Την εποχή της κρίσης και του Μνημονίου, με τις πολιτικές που ακολουθούνται, με τη θεσμοθέτηση του fast track, με την αντιμετώπιση της δημόσιας περιουσίας (δάση, ορεινοί όγκοι, ελεύθεροι χώροι κλπ) σαν εμπόρευμα, θυσία στο βωμό του «χρέους», η «τύχη» του Υμηττού δεν εμπνέει ιδιαίτερη αισιοδοξία.
Ωστόσο τα κινήματα των πολιτών, η ΔΙΑΔΗΜΟΤΙΚΗ, δυνάμεις της Τ.Α. όπως ο Δήμος Ελληνικού – Αργυρούπολης σήμερα, θα δημιουργήσουμε με τον αγώνα μας μια ασπίδα ουσιαστικής προστασίας του Υμηττού μας. Πρέπει να αποτρέψουμε αρνητικές ρυθμίσεις και να επιβάλουμε την Απόλυτη Προστασία όλου του ορεινού όγκου.
Γιατί ο Υμηττός είναι ανάσα ζωής για όλο το λεκανοπέδιο, για όλους μας.
Χολαργός, 29.1.2011 Χαρά Καφαντάρη (γεωλόγος)
