Επίσπευση ενεργειών ανοιχτών δεδομένων ζητάει η Γεροβασίλη

 

Επιστολή προς όλες τις δημόιες υπηρεσίες έστειλε η Υπουργός Διοικητικής Ανασυγκρότησης κα Γεροβασίλη με την οποία ζητάει την επίσπευση ενεργειών από τους υπόχρεους φορείς για τη διάθεση και περαιτέρω χρήση των ανοικτών δεδομένων σε εφαρμογή του ν. 4305/2014 (ΦΕΚ 237 Α΄)
Στην επιστολή της η Υπουργός αναφέρει τα εξής:

Η εφαρμογή της πολιτικής για την προώθηση της ανοικτής διάθεσης και περαιτέρω χρήσης εγγράφων, πληροφοριών και δεδομένων του δημοσίου τομέα αποτελεί προτεραιότητα για την ελληνική δημόσια διοίκηση, αποφέροντας σημαντικά οφέλη στην κοινωνία, την οικονομία και τη δημόσια διοίκηση. Το Υπουργείο Διοικητικής Ανασυγκρότησης υιοθέτησε μία σειρά ενεργειών για τη διάχυση της πολιτικής και τη γνωστοποίηση των υποχρεώσεων που απορρέουν από την υιοθέτηση του Ν. 4305/2014, τόσο μέσω εγκυκλίων, όσο και μέσω συναντήσεων και λοιπών επικοινωνιών.
Ειδικότερα, εντός του προηγούμενου έτους διενεργήθηκαν πάνω από 50 συναντήσεις όσο και τηλεδιασκέψεις για τη διευκόλυνση της συμμετοχής εκπροσώπων της δημόσιας διοίκησης από το σύνολο της επικράτειας. Διοργανώθηκαν επίσης ημερίδες ενημέρωσης για τα ανοικτά δεδομένα σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Επιμόρφωσης (ΙΝΕΠ) του Εθνικού Κέντρου Δημόσιας Διοίκησης και Αυτοδιοίκησης (ΕΚΔΔΑ) στην Αθήνα, στη Λάρισα, στο Ηράκλειο Κρήτης και στη Θεσσαλονίκη. Παράλληλα η διαδικασία υποστηρίζεται ενεργά από την αρμόδια Δ/νση Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης του Υπουργείου μας, τόσο προς υποστήριξη φορέων που έχουν ήδη ενεργοποιηθεί στην εφαρμογή της πολιτικής των ανοικτών δεδομένων όσο και προς ενεργοποίηση των λοιπών φορέων, προς επίλυση τυχόν τελικών ζητημάτων, με στόχο την άμεση έκδοση απόφασης περιγραφής των συνόλων δεδομένων τα οποία έχουν στη διάθεση τους και συνακόλουθα την ανάρτηση τους στο κεντρικό portal www.data.gov.gr. Στο πλαίσιο αυτό, πέραν της τηλεφωνικής παροχής των απαιτούμενων διευκρινίσεων, διενεργούνται συναντήσεις με πρωτοβουλία των ίδιων των φορέων ενώ από την Υπηρεσία μας εξετάζεται η δυνατότητα  νέου κύκλου εξειδικευμένων συναντήσεων όπως και νέων ημερίδων ενημέρωσης.
Παρατηρείται μία αρχική ανταπόκριση φορέων της Δημόσιας Δίοικησης, η οποία τείνει να εντατικοποιείται με την πάροδο του χρόνου, καταλήγοντας στην ανάρτηση περισσότερων των 3.500 συνόλων δεδομένων στo «Μητρώο
 
Ανοικτών Δεδομένων του Δημοσίου» τον Ιανουάριο του 2017 (www.data.gov.gr). Η προσπάθεια που έχει καταβληθεί από το Υπουργείο και τους φορείς που κατ’ αρχήν έχουν ανταποκριθεί, αρχικά στόχευσε στην σώρευση μίας κρίσιμης μάζας δεδομένων στο portal, και οδήγησε σε ραγδαία αυξηση των αναρτηθέντων  datasets (συγκριτικά με μόλις 46 σύνολα δεδομένων τον Ιούλιο του 2015).
Ωστόσο, η ανάλυση των αποτελεσμάτων, τόσο σε ποιοτικό όσο και σε ποσοτικό επίπεδο, καταδεικνύει ανταπόκριση ενός περιορισμένου αριθμού φορέων στην εφαρμογή της πολιτικής των ανοικτών δεδομένων, γεγονός που αποτυπώθηκε και στην στην ετήσια έκθεση η οποία υποβλήθηκε, σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 12Γ του Ν. 4305/2014, στον Πρόεδρο της Βουλής των Ελλήνων, για τη διάθεση και περαιτέρω χρήση των ανοικτών δεδομένων από τους υπόχρεους στην εφαρμογή της πολιτικής φορείς της παραγράφου 1 του άρθρου 4 του ιδίου Νόμου (διαθέσιμη στην ηλεκτρονική διεύθυνση http://data.gov.gr/pages/annualreport). Παρά τη σημαντική πρόοδο η οποία έχει σημειωθεί στο τελευταίο χρονικό διάστημα, από τις πιο σημαντικές αδυναμίες παραμένει η ανταπόκριση κρίσιμων φορέων της δημόσιας διοίκησης, η οποία θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως εξαιρετικά περιορισμένη ενώ, όπως διαπιστώνεται στο πλαίσιο συγκριτικών μελετών σε διεθνές επίπεδο1 οι επιδράσεις της υιοθέτησης της πολιτικής των ανοικτών δεδομένων στις επιχειρήσεις και στην Κοινωνία των Πολιτών (impact) παραμένουν περιορισμένες.
Έως σήμερα, σημαντική υστέρηση εντοπίζεται:

– στα Υπουργεία: λόγω της αποστολής και του θεσμικά κατοχυρωμένου ρόλου τους, τα Υπουργεία διαθέτουν ένα σημαντικό πλούτο εγγράφων, πληροφοριών και δεδομένων, ιδίως οικονομικού, επιχειρηματικού και κοινωνικού περιεχομένου, στη βάση των οποίων δύναται να αναπτυχθούν εφαρμογές υψηλής προστιθέμενης αξίας ενώ τα Υπουργεία καλούνται να διαδραματίσουν ουσιώδη  ρόλο στην ενεργοποίηση και την υποκίνηση των εποπτευόμενων φορέων τους για την εφαρμογή της πολιτικής ανοικτής διάθεσης, κινητοποιώντας και συντονίζοντας την πολιτική ανοικτών δεδομένων. Δεδομένου ότι υπάρχει μικρός αριθμός ανταπόκρισης από τα Υπουργεία, καθίσταται αναγκαία η περαιτέρω συμμετοχή τους. Θεματικές ενότητες όπως η Υγεία και η Οικονομία δεν έχουν ανοίξει τα δεδομένα τους. Τα καθ’ύλην αρμόδια Υπουργεία τα οποία δεν έχουν εφαρμόσει τη διαδικασία του Ν. 4305/2014 καλούνται να προβούν άμεσα σε όλες τις αναγκαίες ενέργειες προς τούτο.
Ιδίως στον τομέα της Υγείας τονίζεται η ανάγκη περαιτέρω ενεργοποίησης των υγειονομικών περιφερειών και Νοσοκομείων τα οποία δεν έχουν προβεί στην έκδοση απόφασης βάσει του Ν. 4305/2014.
– στις Αποκεντρωμένες Διοικήσεις: Η πλειοψηφία των αποκεντρωμένων διοικήσεων ενήργησε και προέβη σε έκδοση αποφάσεων περιγραφής των συνόλων εγγράφων πληροφοριών και δεδομένων (6 σε σύνολο 7). Ωστόσο, παρατηρείται ότι μόλις τρεις (3) εξ αυτών έχουν προβεί σε ανάρτηση σημαντικού αριθμού
1 Πρβλ, ενδεικτικά την 3η έκδοση του Βαρομέτρου για τα ανοικτά δεδομένα (Open Data Barometer – ODB), προσβάσιμη στην ηλεκτρονική διακυβέρνηση http://opendatabarometer.org/doc/3rdEdition/ODB-3rdEdition-GlobalReport.pdf
 
συνόλων δεδομένων. Για το λόγο αυτό, οι αποκεντρωμένες διοικήσεις παρακαλούνται να ενεργήσουν το συντομότερο δυνατό είτε για την έκδοση της απόφασης, εφόσον εκκρεμεί, είτε για την ολοκλήρωση της ανάρτησης των συνόλων δεδομένων. Σημειώνεται ότι, καθώς οι αποκεντρωμένες διοικήσεις ασκούν σε μεγάλο βαθμό ένα συγκεκριμένο εύρος αρμοδιοτήτων, μπορεί να επιδιωχθεί η ομοιογένεια των αποφάσεων, ιδίως ακολουθώντας παραδείγματα αποκεντρωμένων διοικήσεων οι οποίες έχουν ολοκληρώσει τη σχετική διαδικασία όπως η Αποκεντρωμένη Διοίκηση Κρήτης και η Αποκεντρωμένη Διοίκηση Θεσσαλίας-Στερεάς Ελλάδας.
– στους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης: Στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων τους, οι Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης πρώτου και δευτέρου βαθμού διαθέτουν αναξιοποίητο σχετικό πλούτο δεδομένων. Η ανοικτή διάθεση τους κρίνεται σημαντική, καθώς μπορεί να αποτελέσει βάση για την ανάπτυξη εφαρμογών προς όφελος του πολίτη αλλά και λόγω της εγγύτητας των εν λόγω σχηματισμών, κατά την άσκηση των αρμοδιοτήτων τους, στις τοπικές κοινωνίες. Σε επίπεδο περιφερειών, το πρόσφατο χρονικό διάστημα εντάθηκε η ενεργοποίηση τους, με την έκδοση αποφάσεων περιγραφής σε σημαντικό αριθμό εξ αυτών (11 σε σύνολο 13), ωστόσο το σύνολο των Περιφερειών οφείλει να εφαρμόσει την πολιτική ανοικτής διάθεσης. Καθώς το μεγαλυτερο ποσοστό των Δήμων δεν έχει ανταποκριθεί στις απορρέουσες εκ του Νόμου υποχρεώσεις, οφείλει να προβεί άμεσα σε αυτές. Τονίζεται ότι οι Δήμοι καλούνται κατ’ ελάχιστον στο πλαίσιο της διαδικασίας να περιλάβουν επιχειρησιακά σχέδια, ισολογισμούς-απολογισμούς, πολεοδομικά, ρυμοτομικά σχέδια. Ως παράδειγμα τίθεται η περίπτωση του Δήμου Θεσσαλονικής (ΑΔΑ: 7Κ29ΩΡ5-873) και τα σύνολα δεδομένων τα οποία έχει αναρτήσει (http://data.gov.gr/organization/dimosthessalonikis)
– Τέλος, σημειώνεται ότι κρίνεται επιτακτική η ανάγκη ενεργοποίησης των νομικών προσώπων δημοσίου και ιδιωτικού δικαίου όσων εξ αυτών εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του ν.4305/2014 και τα οποία διαθέτουν αναξιοποίητο σχετικό πλούτο δεδομένων, που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί προς όφελος της κοινωνίας, της οικονομίας και της δημόσια διοίκησης.
Σε συνέχεια των ανωτέρω ο στόχος που τίθεται στο πλαίσιο της ευρύτερης στρατηγικής του Υπουργείου συνίσταται στην μεγιστοποίηση των θετικών επιδράσεων της υιοθέτησης της πολιτικής των ανοικτών δεδομένων στις επιχειρήσεις και στην Κοινωνία των Πολιτών, δηλαδή στη μεγιστοποίηση της χρήσης των ανοικτών δημοσίων δεδομένων με τρόπους πρακτικά ωφέλιμους για τις επιχειρήσεις, την Κοινωνία των Πολιτών αλλά και την ίδια τη Δημόσια Διοίκηση.
Αναγκαία συνθήκη για την επίτευξη του στόχου αυτού συνιστά, μεταξύ άλλων,
1. η περαιτέρω αύξηση του αριθμού των συνόλων δεδομένων που έχουν αναρτηθεί στο κεντρικό αποθετήριο www.data.gov.gr, με την ανάρτηση νέων συνόλων υψηλής προστιθέμενης αξίας (Θεματικές κατηγορίες: Γεωχωρικά δεδομένα, Γεωσκόπηση και περιβάλλον, Συγκοινωνιακά δεδομένα, Στατιστικά στοιχεία, Επιχειρήσεις) που πληρούν το κριτήριο του ανοικτού και μηχαναγνώσιμου μορφότυπου που εισάγει ο Νόμος (πρβλ και τις αρίθμ. ΔΗΔ/Φ.40/407/08.01.2015 (ΑΔΑ ΩΩΡΜΧ-ΜΒΛ) και ΔΗΔ/Φ./ 19710/16.6.2015 (ΑΔΑ 7ΧΩΨ465ΦΘΕ-Β2Ι) εγκυκλίους της Υπηρεσίας μας, στις οποίες εκ νέου παραπέμπουμε)
2. η περαιτέρω αύξηση του αριθμού των φορέων που έχουν ενεργοποιηθεί έναντι των υποχρεώσεων τους που πηγάζουν από την εξεταζόμενη νομοθεσία,
Επίσης, στα πλαίσια της ποιοτικής και ποσοτικής βελτίωσης των προς ανοικτή διάθεση δεδομένων φορέων του δημοσίου μέσω της ιστοσελίδας www.data.gov.gr, θα θέλαμε να επισημάνουμε σε όλους τους υπόχρεους φορείς τα παρακάτω:
1. Τα προς ανοικτή διάθεση δεδομένα που διατίθενται μέσω της ιστοσελίδας www.data.gov.gr πρέπει να είναι αυστηρά σε μορφή ανοικτή, όπως αυτή περιγράφεται στο σχετικό θεσμικό πλαίσιο (ν. 4305/2014, σχετικές εγκύκλιοι με ΑΔΑ ΩΩΡΜΧ-ΜΒΛ και 7ΧΩΨ465ΦΘΕ-Β2Ι). Ως εκ τούτου, οι υπόχρεοι φορείς οφείλουν να βελτιώσουν άμεσα την ποιότητα – τεχνική και ως προς το περιεχόμενο – των ήδη αναρτημένων datasets (πχ. αντικατάσταση των pdf με ηλεκτρονικά επεξεργάσιμα αρχεία, π.χ. αρχεία csv, xml, xls κτλ.) χωρίς ωστόσο αυτό να ισοδυναμεί με απλή αφαίρεσή τους χωρίς αντίστοιχη πρόβλεψη για ανάρτηση μηχαναγνώσιμης μορφής.
2. Τα σύνολα δεδομένων συνισταται να μην είναι ομαδοποιημένα ως προς τον τύπο της απόφασης (π.χ. Απόφαση Διοικητικού Συμβουλίου, Απόφαση Δημάρχου, κτλ.) αλλά κυρίως ως προς την θεματική του περιεχομένου τους (π.χ. υγεία, περιβάλλον, οικονομία, κτλ.). Υπενθυμίζεται ότι η επαναχρησιμοποίηση των δεδομένων συμβάλλει, μεταξύ άλλων, στη διαφάνεια στις σχέσεις Κράτους και Κοινωνίας των Πολιτών και ως εκ τούτου οφείλει να είναι πλήρως κατανοητή και εύχρηστη από τους χρήστες της.
3. Τα σύνολα δεδομένων συνίσταται να είναι ομαδοποιημένα ως προς τη θεματική του περιεχομένου τους, όσον αφορά και τον κύριο της πληροφορίας (π.χ. όχι Προϋπολογισμός Τμήματος Προμηθειών και Προϋπολογισμός Τμήματος Μισθοδοσίας αλλά Στοιχεία Προϋπολογισμού του συνόλου των Υπηρεσιών του φορέα Χ). Σε περίπτωση που ο κύριος της πληροφορίας είναι μοναδικός, αυτός μπορεί να αποτελεί στοιχείο κατηγοριοποίησης (π.χ. Κωδικοποίηση Νομοθεσίας του Τμήματος Νομοθετικής Πρωτοβουλίας του φορέα Χ).
4. Αν στη κατοχή του φορέα υπάρχουν σύνολα δεδομένων που είναι διαθέσιμα προς ανοικτή διάθεση αλλά εκ παραδρομής δεν έχουν περιληφθεί στην σχετική απόφαση, ο υπόχρεος φορέας καλείται να εκδόσει άμεσα επικαιροποιημένη απόφαση προκειμένου να αναρτήσει άμεσα τα σχετικά σύνολα δεδομένων.
5. Η μη διάθεση συνόλων δημοσίων δεδομένων, εγγράφων και πληροφοριών οφείλει να είναι σύννομη με τις διατάξεις του αρθρ. 3 του ν. 4305/2014 και αν κρίνεται ότι δύναται να διατεθεί υπό όρους χρήσης ή με τέλη σύμφωνα με τα άρθρ. 7, 8 και 9 του ίδιου νόμου, αυτό θα πρέπει να πράττεται με ειδική αιτιολόγηση και φειδώ προς όφελος της διαφάνειας και την ανάπτυξης της επιχειρηματικότητας.
6. Οι φορείς καλούνται:
– να αναρτήσουν άμεσα τυχόν εκκρεμή datasets βάσει των αρχικών τους αποφάσεων εντός  πέντε (5) ημερών από την έκδοση της παρούσας. Η όποια αμέλεια υπόκειται σε έλεγχο από τους μηχανισμούς που προβλέπονται στο άρθρ. 10 του ν. 4305/2014.
– να ενημερώνουν/επικαιροποιούν τακτικά τα datasets αρμοδιότητάς τους καθώς και τις αποφάσεις διάθεσης δεδομένων.
– να ενεργοποιήσουν άμεσα, με οποιονδήποτε πρόσφορο και αποτελεσματικό τρόπο, το σύνολο των Υπηρεσιών και εποπτευόμενων φορέων τους (υποχρεωτικά εκείνους που υπόκεινται στην εφαρμογή του νόμου και εθελούσια εκείνους που δεν υποχρεούνται βάσει νόμου) για διάθεση ανοικτών δεδομένων και ειδικότερα σε ηλεκτρονική και επεξεργάσιμη μορφή στην ιστοσελίδα www.data.gov.gr.
– να προχωρήσουν εντός του α’ εξαμήνου του 2017 σε ορισμό πολιτικής ανοικτών δεδομένων, ο κάθε φορέας για τον τομέα ευθύνης του, σε συνεργασία με τους εποπτευόμενους φορείς του και αναλόγως αναγκών, αιτημάτων και δυνατοτήτων με στόχο την περαιτέρω προώθηση, ανάρτηση και χρήση ανοιχτών δημόσιων δεδομένων ειδικά σε ηλεκτρονική και επεξεργάσιμη μορφή καθώς και να προωθήσουν οι ίδιοι τη χρήση του www.data.gov.gr σε αιτούντες ανοικτών ηλεκτρονικών δημόσιων δεδομένων με στόχο, μεταξύ άλλων, την αποσυμφόρηση των εμπλεκόμενων Υπηρεσιών τους.
Μετά τα ανωτέρω, και ενόψει της υποβολής της νέας ετήσιας έκθεσης στον Πρόεδρο της Βουλής, σύμφωνα με το άρθρο 12Γ του Ν. 4305/2014:
-οι φορείς οι οποίοι έχουν εκδόσει την απόφαση περιγραφής των συνόλων εγγράφων, πληροφοριων και δεδομένων του άρθρου 10 παρ. 3 του Ν. 4305/2014 και δεν έχουν ολοκληρώσει τη διαδικασία ανάρτησης των συνόλων εγγράφων, πληροφοριών και δεδομένων, καλούνται να προβούν άμεσα σε όλες τις αναγκαίες για την ολοκλήρωση των αναρτήσεων ενέργειες, με καταληκτική ημερομηνία την 30η Ιανουαρίου 2017.
-οι φορείς οι οποίοι δεν έχουν εκδόσει την απόφαση περιγραφής των συνόλων εγγράφων, πληροφοριων και δεδομένων του άρθρου 10 παρ. 3 του Ν. 4305/2014, καλούνται να προβούν το συντομότερο δυνατό σε όλες τις αναγκαίες ενέργειες για την έκδοση της κατά τρόπο ώστε η ολοκλήρωση της διαδικασίας ανάρτησης των συνόλων τους στο κεντρικό αποθετήριο  www.data.gov.gr να έχει ολοκληρωθεί με απώτατο όριο την 15η Φεβρουαρίου 2017.
 
-Τέλος, οι φορείς οι οποίες έχουν ήδη εκδόσει απόφαση περιγραφής των συνόλων εγγράφων, πληροφοριων και δεδομένων υποχρεούνται να προβαίνουν στην επικαιροποιησή της αμελλητί, μόλις επέλθει ορισμένη μεταβολή, και σε κάθε περίπτωση, σε ετήσια βάση (αρθ.10 παρ. 4 Ν. 4305/2014).
Δεδομένου ότι η περιορισμένη ανταπόκριση, ιδίως μεγάλων διοικητικών σχηματισμών, όπως τα Υπουργεία, στην υιοθέτηση της εξεταζόμενης πολιτικής ασφαλώς δημιουργεί ουσιώδες πρόσκομμα στην υιοθέτηση θεμελιωδών έστω στοιχείων κουλτούρας ανοικτής διοίκησης, η οποία συνιστά ένα από τα μείζονα βήματα για την πραγμάτωση της διοικητικής μεταρρύθμισης και λαμβάνοντας υπόψη τα αρχικά τεθέντα από τις σχετικές διατάξεις χρονοδιαγράμματα, τα οποία προέβλεπαν την πλήρη ανάπτυξη της πολιτικής από όλους τους υπόχρεους φορείς μέχρι την 30η Απριλίου 2015, είμαστε υποχρεωμένοι να υπενθυμίσουμε ότι σύμφωνα με το άρθρο 10 παρ. 4 του Ν. 4305/2014, το Σώμα Επιθεωρητών Ελεγκτών Δημόσιας Διοίκησης ελέγχει την τήρηση των σχετικών υποχρεώσεων από τους δημόσιους φορείς που εμπίπτουν στην αρμοδιότητά του.
Παρακαλούμε για την κοινοποίηση της παρούσας στο σύνολο των νομικών προσώπων δημοσίου ή ιδιωτικού δικαίου καθώς και των υπηρεσιών που βρίσκονται υπό την εποπτεία σας. Υπενθυμίζεται ότι το σχετικό θεσμικό πλαίσιο, όπως και η παρούσα εγκύκλιος, βρίσκεται διαθέσιμο στην ηλεκτρονική διεύθυνση http://data.gov.gr/pages/thesmikoplaisio.
Παραμένουμε στη διάθεσή σας για κάθε περαιτέρω διευκρίνιση.

Η Υπουργός
Όλγα Γεροβασίλη