Αρθρο του Αντώνη Μανικα *
Ιστορική Αναδρομή
Η ‘’ Κοινότητα ‘’ αποτελεί διαχρονικά τον πυρήνα της Ελληνικής Κοινωνίας στο θεσμό της Τοπικής Αυτοδιοίκησης Α΄ Βαθμού. Με βάση το άρθρο 1 παράγραφος 2 του Κώδικα Δήμων και Κοινοτήτων (Ν.3463/2006) «οι Δήμοι και οι Κοινότητες συγκροτούν τους Οργανισμούς του Πρώτου Βαθμού της Τοπικής Αυτοδιοίκησης».
Ο Ευρωπαϊκός Χάρτης Τοπικής Αυτονομίας θέτει ως βάση ότι «οι δημόσιες υποθέσεις να ασκούνται κατά προτίμηση από αρχές που είναι εγγύτερα προς τους πολίτες, ενώ ένα υψηλότερο επίπεδο διοίκησης θεωρείται κατάλληλο μόνο όταν ο συντονισμός ή η παραχώρηση των αρμοδιοτήτων είναι αδύνατη ή λιγότερο αποτελεσματική στο αμέσως κατώτατο διοικητικό επίπεδο».
Οι Κοινότητες της Ελλάδας αγγίζουν τον αριθμό των 6.135 με περίπου 20.000 αιρετούς Συμβούλους. Οι Κοινότητες αυτές εκπροσωπούν τα 2/3 του πληθυσμού της χώρας με το υπόλοιπο 1/3 να βρίσκεται στους μητροπολιτικούς Δήμους (Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Πειραιά).
Σε όλη την επικράτεια τα Συμβούλια Κοινοτήτων είναι αυτά που βρίσκονται εγγύτερα στον πολίτη και την καθημερινότητα. Είναι αυτά που κάνουν πράξη την αποκέντρωση και φροντίζουν για την αξιοποίηση της επαρχίας. Η παρουσία των τοπικών συμβούλων – στις πόλεις με τα αδιέξοδα και στα χωριά με την υστέρηση των υποδομών – είναι η πηγή της εθελοντικής προσπάθειας. Επί της ουσίας είναι η ανάκτηση της εμπιστοσύνης των πολιτών στο κράτος, αφού μια μορφή διοίκησης παραμένει δίπλα του, στα προβλήματα της καθημερινότητας.
Ένας λαός κατεξοχήν κοινοτικός, όπως ο Ελληνικός, διαθέτει τους ασθενέστερους ‘’ κοινοτικούς θεσμούς ‘’ από όλες τις Ευρωπαϊκές χώρες, ακόμα και από τις χώρες του τρίτου κόσμου!
Ένας λαός που διαχρονικά χρησιμοποιεί την λέξη κοινότητα ορίζοντας, “ τη συνύπαρξη για το κοινό καλό”!
Ο θεσμός αυτός της ‘’Κοινότητας‘’, καθώς και η διατήρηση και ενίσχυσή του, οφείλουν να αποτελέσουν κεντρικό θέμα για την πολυεπίπεδη και σύγχρονη διακυβέρνηση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης στην Ελλάδα.
Οι σημαντικές τροποποιήσεις που θέσπισε η ελληνική πολιτεία με τους ν. 2539/1997 («σχέδιο Καποδίστριας») και 3852/2010 («σχέδιο Καλλικράτης»), και 4555/2018 («σχέδιο Κλεισθένης») με τις οποίες κατήργησε τις «Κοινό¬τητες», που είχαν θεσμοθετηθεί το 1912 επί Ελευθερίου Βενιζέλου με τον ν. ΔΝΖ «περί Δήμων και Κοινοτήτων» και τις συνένωσε αναγκαστικά με γειτονικούς δήμους, είχαν ως στόχο, την ανάκαμψη της Τοπικής Αυτοδιοίκησης.
Με άλλα λόγια η σκέψη του νομοθέτη ήταν: Μέσα από την λειτουργία λίγων και μεγάλων Δήμων, να υπάρχει μεγαλύτερη δυνατότητα να σχεδιάζονται, να οργανώνονται, να διευθύνονται και να ελέγχονται τα αυτοδιοικητικά πράγματα και να κατασκευάζονται έργα υποδομής προς όφελος των τοπικών κοινωνιών.
Έτσι η «Κοινότητα» του 1912, βασικό κύτταρο και μοχλός ανάπτυξης των χωριών, που αποφάσιζε άμεσα και έλυνε τα θέματα της καθημερινότητας, ως καθ’ ύλην αρμόδια και έχοντας άμεση γνώση των τοπικών προβλημάτων, αντικαταστάθηκε με τους παραπάνω νόμους από τις «Κοινότητες», οι οποίες όμως τώρα έχουν μόνον εισηγητικές και επικουρικές αρμοδιότητες.
Σήμερα οι Κοινότητες δεν μπορούν να λύσουν τοπικά προβλήματα, αλλά απλώς εισηγούνται την επίλυσή τους προς τους μεγάλους, δυσκίνη¬τους, γραφειοκρατικούς αλλά και απόμακρους γεωγραφικά Δήμους, με αποτέλεσμα τη μη έγκαιρη επίλυση των προβλημάτων, που ορίζουν την καθημερινότητα του πολίτη της Κοινότητας.
Παράλληλα όμως οι διοικητικές υπηρεσίες των νέων Δήμων δεν εκσυγχρονίστηκαν και δεν προσαρμόστη¬καν στις απαιτήσεις του νέου νομοθετικού πλαισίου.
Έτσι γενικά η καθημερινότητα του πολίτη στα μικρά χωριά επιδεινώνεται συνεχώς.
Όσον αφορά την δυνατότητα κατασκευής έργων υποδομής, που θα είχαν οι μεγάλοι και οργανωμένοι Δήμοι, κατά τους συντάκτες των νόμων 2539/1997 και 3852/2010, μέσα από την δυνατό¬τητα χρηματοδότησης τους από τα Ευρωπαϊκά Προγράμματα Δράσης, πρέπει να παρατηρήσουμε ότι η απορροφητικότητα είναι μικρή, αλλά και όπου υπάρχει, κατευθύ¬νεται κυρίως στις έδρες των Δήμων.
Αποτέλεσμα όλων αυτών είναι η άνιση ανάπτυξη μεταξύ των Κοινοτήτων, στα πλαίσια του κάθε Δήμου. Έτσι είναι εμφανέστατη η ανάπτυξη του κέντρου, όπου εδρεύει συνήθως ο Δήμος, και η υπανάπτυξη της περιφέρειας των μικρών κυρίως Κοινοτήτων.
Δηλαδή εξαφανίζονται όλα τα μικρά χωριά, τα οποία, ούτε ουσιαστική εκπροσώπηση έχουν, ούτε πόρους και ασφυκτιούν κάτω από την διοικητική και οικονομική κυριαρχία των κέντρων των Δήμων.
Επομένως επιβάλλεται, εφόσον δεν μπορούμε να επανέλθουμε στο προ «Σχέδιο Καποδίστρια» καθεστώς, η τροποποίηση του Ν. 3852/2010 («Καλλικράτης») και του ν. 4555/2018(«Κλεισθένης») για συνολική αναβάθμιση του ρόλου και των αρμοδιοτήτων των Τοπικών Κοινοτήτων, με στόχο την ισόρροπη ανάπτυξη μεταξύ κέντρου και περιφέρειας στα πλαίσια του κάθε Δήμου, μέσω της μεταφοράς αρμοδιοτήτων και πόρων από τους κεντρικούς Δήμους προς τις Κοινότητες.
Οι Κοινότητες αποτελούν ενδοδημοτική αποκέντρωση, η οποία προκύπτει από γεωοικονομικές, κοινωνικές και συγκοινωνιακές συνθήκες της χώρας.
Οι Κοινότητες μπορούν να έχουν γνωμοδοτικές και αποφασιστικές αρμοδιότητες και στην εκτέλεση των αποφάσεων τους να συνεπικουρούνται από τους Δήμους και τις Περιφέρειες στις οποίες ανήκουν.
Ένα σύστημα που έχει στόχο την αποκέντρωση και την ενδυνάμωση των τοπικών κοινωνιών παραχωρεί αποφασιστικές αρμοδιότητες απευθείας από τον νόμο ως ενέργεια έμπρακτης δημοτικής αποκέντρωσης και εμπιστοσύνης στις τοπικές κοινωνίες.
Οι Κοινότητες μπορούν να αποτελέσουν τα κύτταρα της δημοκρατικής λειτουργίας των Δήμων με τη συμμετοχή των πολιτών.
Οι πρόεδροι των Κοινοτικών Συμβουλίων και των Τοπικών Κοινοτήτων πρέπει να συμμετέχουν ισότιμα με τους Δημοτικούς Συμβούλους ( με δικαίωμα λόγου και ψήφου ) στις συνεδριάσεις των Δημοτικών Συμβουλίων καθώς και σε όλες τις θεσμοθετημένες Δημοτικές Επιτροπές, όπως στην Οικονομική Επιτροπή, στην Επιτροπή Ποιότητας Ζωής κλπ.
Σημερινή Κατάσταση
Με αφορμή το Νέο Νομοσχέδιο για τις εκλογές και τις αρμοδιότητες στην Αυτοδιοίκηση, που ετοιμάζει, η Κυβέρνηση έχουν ενεργοποιηθεί οι Πρόεδροι των Τοπικών Κοινοτήτων σε όλη την Ελλάδα .
Έχουν δημιουργήσει μία διαδικτυακή ομάδα στο facebook με το όνομα Κοινότητες Ελλάδας | Facebook και μία Πανελλήνια Συντονιστική Επιτροπή που τους εκπροσωπεί σε επίσημες συναντήσεις με τους Υπουργούς, την Κυβέρνηση και τα Κόμματα συντάσσοντας και καταθέτοντας σχετικά Υπομνήματα, Ψηφίσματα, Τηλεδιασκέψεις και Δελτία Τύπου.
Δημιουργώντας συνεχώς νέα δίκτυα Τοπικών Κοινοτήτων στους Νομούς και στους Δήμους όλης της χώρας, προσπαθούν να αποκτήσουν ‘’φωνή ‘’ και να διεκδικήσουν τα αιτήματα τους και το δικαίωμα της συμμετοχής στην συζήτηση για την διαμόρφωση των θέσεων, στο προετοιμαζόμενο Νομοσχέδιο.
Οι Τοπικοί Πρόεδροι και τα Τοπικά Δίκτυα Κοινοτήτων με τους εκπρόσωπου τους, για να υπερασπιστούν τις θέσεις τους, την φωνή τους, τα δικαιώματα και τα συμφέροντα των κοινοτήτων τους, πραγματοποιούν συναντήσεις με Τοπικούς Βουλευτές και τα Κόμματα και προχωρούν σε δημοσιεύσεις και συνεντεύξεις, στον Τοπικό και Ηλεκτρονικό Τύπο, σε Τηλεοπτικές Εκπομπές και προχωρούν σε έκδοση ΨΗΦΙΣΜΑΤΩΝ συμπαράστασης από τα Κοινοτικά και τα Δημοτικά Συμβούλια.
Μέχρι σήμερα πάνω από 1100 Τοπικές Κοινότητες ασπάζονται και διεκδικούν τις παραπάνω θέσεις και πάνω από 10 Δήμοι σε όλη την χώρα έχουν εκδώσει ΨΗΦΙΣΜΑΤΑ συμπαράστασης και υποστήριξης των θέσεων των κοινοτήτων και η λίστα συνεχώς μεγαλώνει !
Συνοπτικά οι Κοινότητες αγωνίζονται για :
Nα διατηρηθούν όπως υφίστανται μέχρι σήμερα, γιατί αποτελούν το βασικό κύτταρο της Δημοκρατικής Αποκέντρωσης του Κράτους και o ισχυρότερος μοχλός ανάπτυξης των χωριών, της περιφέρειας των Δήμων και της Ελληνικής Επαρχίας.
Να αναβαθμιστεί ο ρόλος τους μετατρέποντας τις αρμοδιότητες που έχουν σήμερα ( Αριθμός Εγκυκλίου: 88 \ ΑΠ: 59846/21.08.2019 ) από εισηγητικές σε αποφασιστικές, εξασφαλίζοντας και μίνιμουμ πόρους.
Να συνεχίσει να ισχύει το εκλογικό ‘σύστημα ‘’ με το ανεξάρτητο ψηφοδέλτιο εκλογής Τοπικών Συμβουλίων και Προέδρων, όπως και σήμερα.
Οι ‘’κοινότητες’’ ήταν και θα είναι το εγγύτερο πρόσωπο της πολιτείας, της Δημόσιας Διοίκησης και του Κράτους απέναντι στον πολίτη. Η καθημερινή παρουσία και δράση των Προέδρων και των μελών των Συμβουλίων των Κοινοτήτων για τα τοπικά ζητήματα το αποδεικνύει, όπως ζητά και ο νομοθέτης και η Ε.Ε. , για να μεταφερθούν προς αυτές, περισσότερες εξουσίες και αρμοδιότητες .
Οι Πρόεδροι και τα Τοπικά Συμβούλια των Κοινοτήτων – αναγκαστικά – εξασφαλίζουν την μεγαλύτερη δυνατή λογοδοσία και τον άμεσο έλεγχο της αποτελεσματικότητας τους από το εκλεκτορικό τους σώμα, σε σχέση με κάθε άλλη βαθμίδα της Πολιτικής Ιεραρχίας.
Εξαιτίας της καθημερινής συνύπαρξης και συμβίωσης ‘’ εκλεγμένων και εκλεκτόρων’’ που συμβαίνει στις μικρές τοπικές κοινωνίες, η ‘’ κρίση ‘’ τους για την ορθή αντιμετώπιση ή .. όχι των τοπικών προβλημάτων είναι αμεσοτάτη και δεν μπορούν να κρυφθούν και να αποστασιοποιηθούν μέσα από την ‘’ απόσταση ‘’ και την γραφειοκρατία που καλύπτει όλες τις άλλος βαθμίδες της Δημόσιας Διοίκησης .
Οι ‘’Κοινότητες ‘’ υπηρετούν την ισόρροπη ανάπτυξη μεταξύ Κέντρου και Περιφέρειας στα πλαίσια κάθε Δήμου, όπως ορίζει και ο νομοθέτης! Αναθέτοντας και την Διαχείριση ( των πόρων αυτών ) σε αυτές, εξασφαλίζεται η μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα του Κράτους και το καλό του τόπου και των πολιτών .
Οι αναβαθμισμένες ‘’ κοινότητες ‘’ είναι το εργαλείο για την Αναγέννηση και την Αναστροφή του Μαρασμού της Ελληνικής Επαρχίας.
Είναι ευκαιρία το Νέο Νομοσχέδιο για την αυτοδιοίκηση μετά τον ‘’ Καλλικράτη’’ και τον ‘’ Κλεισθένη ‘’ να γίνει σηματωρός της Νέας Εποχής στην Αυτοδιοίκηση και να μην βάλει την ταφόπετρα σε ένα διαχρονικό θεσμό όπως είναι οι Κοινότητες και τελικώς ονομαστεί ‘’Εφιάλτης’’.
Με εκτίμηση
Αντώνης Μανίκας ( Σύμβουλος Επιχειρήσεων – Οικονομολόγος )
Πρόεδρος Τοπικής Κοινότητας Κρικέλλου / Ευρυτανίας
Κρίκελλο : Τ.Κ . 36076 , Ευρυτανία,τηλέφωνο : 22370 71134 – 22373 51407
Κινητό : 6977 585656 . E-Mail : [email protected]
