Ενώ το πλαστικό έχει πολλές πολύτιμες χρήσεις, έχουμε εθιστεί στα πλαστικά προϊόντα μιας χρήσης — με σοβαρές περιβαλλοντικές, κοινωνικές, οικονομικές και υγειονομικές συνέπειες αναφέρει σε ανακοίνωσή του ο ΟΗΕ που φέτος έχει αφιερώσει την Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος στην μείωση της χρήσης των πλαστικών με το hashtag #BeatPlasticPollution
Σε όλο τον κόσμο, ένα εκατομμύριο πλαστικά μπουκάλια αγοράζονται κάθε λεπτό, ενώ μέχρι και πέντε τρισεκατομμύρια πλαστικές σακούλες χρησιμοποιούνται παγκοσμίως κάθε χρόνο. Συνολικά, το ήμισυ του πλαστικού που παράγεται είναι σχεδιασμένο για σκοπούς μίας χρήσης και χρησιμοποιείται μόνο μία φορά και στη συνέχεια πετιέται.
Τα πλαστικά συμπεριλαμβανομένων των μικροπλαστικών είναι πλέον πανταχού παρόντα στο φυσικό μας περιβάλλον. Γίνονται μέρος του αρχείου απολιθωμάτων της Γης και δείκτης του Ανθρωπόκαινου, της σημερινής μας γεωλογικής εποχής. Έδωσαν μάλιστα το όνομά τους σε ένα νέο θαλάσσιο μικροβιακό βιότοπο που ονομάζεται «πλαστίσφαιρα».
Πώς φτάσαμε λοιπόν εδώ;
Από τη δεκαετία του 1950 έως τη δεκαετία του 1970, παρήχθη μόνο μια μικρή ποσότητα πλαστικού και τα πλαστικά απόβλητα ήταν σχετικά διαχειρίσιμα.
Ωστόσο, μεταξύ της δεκαετίας του 1970 και της δεκαετίας του 1990, η παραγωγή πλαστικών απορριμμάτων υπερτριπλασιάστηκε, αντανακλώντας την ανάλογη αύξηση στην παραγωγή πλαστικών.
Στις αρχές της δεκαετίας του 2000, η ποσότητα πλαστικών απορριμμάτων που παράγαμε αυξήθηκε περισσότερο σε μια δεκαετία από ό,τι τα προηγούμενα 40 χρόνια.
Σήμερα, παράγουμε περίπου 400 εκατομμύρια τόνους πλαστικών απορριμμάτων κάθε χρόνο.
Βλέπουμε όμως και άλλες ανησυχητικές τάσεις: Από τη δεκαετία του 1970, ο ρυθμός παραγωγής πλαστικών έχει αυξηθεί ταχύτερα από οποιονδήποτε άλλο υλικό. Εάν συνεχιστούν οι ιστορικές τάσεις ανάπτυξης, η παγκόσμια παραγωγή πρωτογενούς πλαστικού προβλέπεται να φτάσει τους 1.100 εκατομμύρια τόνους έως το 2050.
Έχουμε δει επίσης μια ανησυχητική στροφή προς τα πλαστικά προϊόντα μιας χρήσης, αντικείμενα που πρόκειται να πεταχτούν μετά από μια σύντομη χρήση.
Περίπου το 36% όλων των πλαστικών που παράγονται χρησιμοποιούνται σε συσκευασίες, συμπεριλαμβανομένων πλαστικών προϊόντων μιας χρήσης για δοχεία τροφίμων και ποτών, περίπου το 85% των οποίων καταλήγει σε χωματερές ή ως μη ελεγχόμενα απόβλητα.
Επιπλέον, περίπου το 98% των πλαστικών προϊόντων μιας χρήσης παράγονται από ορυκτά καύσιμα ή «παρθένα» πρώτη ύλη. Το επίπεδο των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου που σχετίζονται με την παραγωγή, χρήση και διάθεση συμβατικών πλαστικών με βάση τα ορυκτά καύσιμα προβλέπεται να αυξηθεί στο 19% του παγκόσμιου προϋπολογισμού άνθρακα έως το 2040.
Αυτά τα πλαστικά προϊόντα μιας χρήσης υπάρχουν παντού. Για πολλούς από εμάς έχουν γίνει αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητάς μας.
Απαιτείται συστημική αλλαγή για να σταματήσει η ροή των πλαστικών απορριμμάτων που καταλήγουν στο περιβάλλον.
Από τους 7 δισεκατομμύρια τόνους πλαστικών απορριμμάτων που έχουν δημιουργηθεί παγκοσμίως μέχρι στιγμής, λιγότερο από το 10% έχει ανακυκλωθεί. Εκατομμύρια τόνοι πλαστικών απορριμμάτων χάνονται στο περιβάλλον ή μερικές φορές αποστέλλονται χιλιάδες χιλιόμετρα μακρυά σε προορισμούς όπου καίγονται ή απορρίπτονται. Η εκτιμώμενη ετήσια απώλεια στην αξία των απορριμμάτων πλαστικών συσκευασιών μόνο κατά τη διαλογή και την επεξεργασία είναι 80-120 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ.
Τα αποτσίγαρα – των οποίων τα φίλτρα περιέχουν μικροσκοπικές πλαστικές ίνες – είναι το πιο κοινό είδος πλαστικών απορριμμάτων που βρίσκονται στο περιβάλλον. Περιτυλίγματα τροφίμων, πλαστικά μπουκάλια, πλαστικά καπάκια μπουκαλιών, πλαστικές σακούλες παντοπωλείου, πλαστικά καλαμάκια και αναδευτήρες είναι τα επόμενα πιο κοινά είδη. Πολλοί από εμάς χρησιμοποιούμε αυτά τα προϊόντα καθημερινά, χωρίς καν να σκεφτόμαστε πού μπορεί να καταλήξουν.
Τα ποτάμια και οι λίμνες μεταφέρουν πλαστικά απόβλητα από την ενδοχώρα στη θάλασσα, γεγονός που τα καθιστά σημαντικούς παράγοντες που συμβάλλουν στη ρύπανση των ωκεανών
Παρά τις τρέχουσες προσπάθειες, υπολογίζεται ότι 75 έως 199 εκατομμύρια τόνοι πλαστικού βρίσκονται επί του παρόντος στους ωκεανούς μας. Αν δεν αλλάξουμε τον τρόπο παραγωγής, χρήσης και διάθεσης του πλαστικού, η ποσότητα πλαστικών απορριμμάτων που εισέρχονται στα υδάτινα οικοσυστήματα θα μπορούσε σχεδόν να τριπλασιαστεί από 9-14 εκατομμύρια τόνους ετησίως το 2016 σε προβλεπόμενους 23-37 εκατομμύρια τόνους ετησίως έως το 2040. Πώς γίνεται να φτάσουν εκεί; Πολλά από αυτά προέρχονται από τα ποτάμια του κόσμου, τα οποία χρησιμεύουν ως άμεσοι αγωγοί απορριμμάτων στις λίμνες και στον ωκεανό.
Υπολογίζεται ότι 1.000 ποτάμια ευθύνονται για σχεδόν το 80% των παγκόσμιων ετήσιων εκπομπών πλαστικών ποταμών στον ωκεανό, τα οποία κυμαίνονται μεταξύ 0,8 και 2,7 εκατομμυρίων τόνων ετησίως, με τα μικρά αστικά ποτάμια μεταξύ των πιο ρυπογόνων.
Τα πλαστικά απόβλητα —είτε σε ποτάμι, ωκεανό ή σε ξηρά— μπορούν να παραμείνουν στο περιβάλλον για αιώνες
Οι ίδιες ιδιότητες που κάνουν τα πλαστικά τόσο χρήσιμα – η ανθεκτικότητά τους και η αντοχή τους στην υποβάθμιση – επίσης τα καθιστούν σχεδόν αδύνατο για τη φύση να τα διασπάσει εντελώς.
Τα περισσότερα πλαστικά αντικείμενα δεν εξαφανίζονται ποτέ πλήρως. Απλά διασπώνται σε όλο και μικρότερα κομμάτια. Αυτά τα μικροπλαστικά μπορούν να εισέλθουν στο ανθρώπινο σώμα μέσω της εισπνοής και της απορρόφησης και να συσσωρευτούν στα όργανα. Μικροπλαστικά έχουν βρεθεί στους πνεύμονες, το συκώτι, τους σπλήνες και τα νεφρά μας, μια μελέτη ανίχνευσε πρόσφατα μικροπλαστικά στους πλακούντες των νεογέννητων μωρών. Η πλήρης έκταση των επιπτώσεων αυτού στην ανθρώπινη υγεία είναι ακόμη άγνωστη. Υπάρχουν, ωστόσο, σημαντικές ενδείξεις ότι χημικές ουσίες που σχετίζονται με τα πλαστικά, όπως ο μεθυλικός υδράργυρος, οι πλαστικοποιητές και τα επιβραδυντικά φλόγας, μπορούν να εισέλθουν στο σώμα και συνδέονται με ανωμαλίες στην υγεία.
Σε χώρες με ανεπαρκή συστήματα διαχείρισης στερεών αποβλήτων, τα πλαστικά απόβλητα —ιδιαίτερα οι πλαστικές σακούλες μίας χρήσης— μπορούν να βρεθούν να φράζουν τις αποχετεύσεις και να παρέχουν έδαφος αναπαραγωγής για κουνούπια και παράσιτα και ως αποτέλεσμα, αυξάνοντας τη μετάδοση ασθενειών που μεταδίδονται από φορείς όπως η ελονοσία.
Εισροές πλαστικών απορριμμάτων από τη στεριά στον ωκεανό
Ο κόσμος ευαισθητοποιείται στο πρόβλημα και οι κυβερνήσεις, η βιομηχανία και άλλοι ενδιαφερόμενοι αρχίζουν να δρουν.
Οι κυβερνήσεις είναι βασικοί παράγοντες στην αλυσίδα αξίας των πλαστικών και υπάρχουν πολλά πράγματα που μπορούν να κάνουν:
Πρώτον, μπορούν να εξαλείψουν τα πλαστικά προϊόντα που δεν χρειαζόμαστε, μέσω απαγορεύσεων
Οι κυβερνήσεις μπορούν επίσης να προωθήσουν την καινοτομία, ώστε τα πλαστικά που χρειαζόμαστε να σχεδιαστούν και να εισαχθούν στην οικονομία με τρόπο που να επιτρέπει την επαναχρησιμοποίησή τους.
Οι κυβερνήσεις πρέπει επίσης να διασφαλίσουν ότι κυκλοφορούμε πλαστικό στην οικονομία για όσο το δυνατόν περισσότερο.
Υπάρχουν επίσης μια σειρά από ενέργειες που μπορεί να κάνει η βιομηχανία πλαστικών για να επιταχύνει αυτή τη συστηματική αλλαγή:
Μπορούν να εξαλείψουν προβληματικές ή περιττές πλαστικές συσκευασίες ή προϊόντα επανασχεδιάζοντας προϊόντα για βελτιωμένη βιωσιμότητα και καινοτομώντας τα επιχειρηματικά τους μοντέλα για να μεταβούν από μια χρήση σε επαναχρησιμοποιήσιμα πλαστικά προϊόντα. Θα πρέπει να παρέχουν αξιόπιστες και διαφανείς πληροφορίες βιωσιμότητας, ώστε οι καταναλωτές να μπορούν να κάνουν ενημερωμένες αγορές. Μπορούν επίσης να αυξήσουν τη χρήση ανακυκλωμένου περιεχομένου σε νέα προϊόντα προκειμένου να κυκλοφορήσει το πλαστικό στην οικονομία.
Έχουμε δει πολλές θετικές ενέργειες, αλλά η αλήθεια είναι ότι όλοι πρέπει να κάνουμε περισσότερα και να κλείσουμε τη βρύση της πλαστικής ρύπανσης στην πηγή.
Υπάρχουν πολλά πράγματα που μπορείτε να κάνετε εσείς ως άτομο – από το να ζητήσετε από τα εστιατόρια που επισκέπτεστε να σταματήσουν να χρησιμοποιούν πλαστικά καλαμάκια, να φέρετε τη δική σας κούπα καφέ στη δουλειά, μέχρι να πιέσετε τις τοπικές αρχές να βελτιώσουν τον τρόπο διαχείρισης των απορριμμάτων της πόλης σας. Πάρτε την υπόσχεση Clean Seas και υιοθετήστε νέες συνήθειες για να περιορίσετε το πλαστικό σας αποτύπωμα.
