Προσχέδιο νόμου παρουσίασε η ΚΕΔΕ στο ΔΣ της για την μεταρρύθμιση στην διαχείριση του νερού προκειμένου να διατηρηθεί ο έλεγχος και η υπηρεσία με παρόχους τους δήμους και τις ΔΕΥΑ.
Το προσχέδιο έρχεται σε απάντηση του νομοσχεδίου που ετοιμάζει το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας όπου όλα τα δίκτυα θα φύγουν χωρίς αποζημίωση από τους δήμους και θα περιέλθουν στην κυριότητα ενός ενιαίου φορέα που δεν θα είναι διαδημοτικό νομικό πρόσωπο.
Η αλλαγή του σημερινού καθεστώτος αφορά 125 ΔΕΥΑ και 147 δήμους που παρέχουν τις υπηρεσίες δια των τεχνικών τους υπηρεσιών.
Η αντιπρόταση της ΚΕΔΕ που συνοδεύτηκε από μια πλήρη μελέτη προβλέπει την δημιουργία πολλών διαδημοτικών νομικών προσώπων, πλήρη ψηφιοποίηση στην βάση πολυεπίπεδης διακυβέρνησης και μεταρρυθμιστικό πρόγραμμα που θα υποστηρίξει την μεταρρύθμιση.
Την παρουσίασε έκαναν ο επιστημονικός σύμβουλος της ΚΕΔΕ κ. Παναγιώτης Μαΐστρος και Διευθυντής Οικονομικής Ανάπτυξης, Οργάνωσης και Περιβάλλοντος της ΕΕΤΑΑ κ.
Γ. Γούπιος
Όπως εξήγησε ο κ. Μαϊστρος στην παρουσίαση, η πρόταση βασίζεται στην θεσμική μνήμη δηλαδή στις καλές νομοθετικές πρακτικές του παρελθόντος, στην πλήρη αξιοποίηση της ψηφιακής διαλειτουργικότητας, δηλαδή στην συλλογή και επεξεργασία δεδομένων από το τοπικό μέχρι το κεντρικό επίπεδο και στην απαραίτητη ύπαρξη χρηματοδοτικού προγράμματος που θα υποστηρίξει την μεταρρύθμιση που θα αφορά και στο πόσιμο νερό αλλά και στο νερό άρδευσης που αφορά στο 90% της κατανάλωσης.
Η ουσία της αντιπρότασης βρίσκεται στην προσπάθεια της ΚΕΔΕ να μην ανοίξει ο δρόμος της ιδιωτικοποίησης του νερού, αλλά να παραμείνει σε δημόσιο έλεγχο μέσω των δήμων. Τα δίκτυα άλλωστε ανήκουν σήμερα στους δήμους ως περιουσιακό τους στοιχείο.
Την εξειδίκευση της πρότασης έκανε ο κ. Γούπιος ο οποίος αρχικά αναφέρθηκε στην επιστημονική ομάδα της ΚΕΔΕ της ΕΔΕΥΑ και της ΕΕΤΑΑ σε συνεργασία με τα αρμόδια όργανα της ΚΕΔΕ και της ΕΔΕΥΑ.
Σημείωσε επίσης ότι η πρόταση βασίστηκε και σε επιστημονική μελέτη της DG regio σε 35 ΔΕΥΑ.
Επεσήμανε ότι η πρόταση δεν αφορά μόνο την διοικητική μεταρρύθμιση των 125 ΔΕΥΑ, αλλά αφορά και στους 147 δήμους που έχουν υπηρεσία ύδρευσης και αποχέτευσης και τόνισε ότι η μεταρρύθμιση προϋποθέτει συμμετοχή την των ΥΠΕΝ – ΥΠΕΣ – ΥΠΥΓ και τον συντονισμό από την προεδρία της κυβέρνησης.
Ο κ. Γούπιος ανάφερε ότι:
Η μεταρρύθμιση του συστήματος πρέπει να είναι ολιστικού χαρακτήρα.
Η μεταρρύθμιση πρέπει να στηρίζεται στις αρχές της εταιρικής σχέσης της επικουρικότητας και της εγγύτητας στους πολίτες.
Ότι με την πρόταση της ΚΕΔΕ συγκροτείται Ενιαίο Σύστημα Ύδρευσης και Αποχέτευσης του οποίου οι δομές και οι λειτουργίες διορθώνονται σε εθνικό περιφερειακό και τοπικό επίπεδο και ότι διατηρούνται οι ΔΕΥΑ και οι δημοτικές υπηρεσίες ύδρευσης και αποχέτευσης των δήμων διότι η άσκηση των αρμοδιοτήτων αυτών αποτελεί τοπική υπόθεση.
Επίσης ανέφερε ότι μέσω της πρότασης προωθείται η διαδημοτική συνεργασία σε νομαρχιακό επίπεδο με διαδημοτική Κοινή Υπηρεσία και σε περιφερειακό επίπεδο με διαδημοτική επιτροπή ύδρευσης και αποχέτευσης: διαΔΕΥΑ
Ο κ. Γούπιος εξήγησε ότι η πρόταση βασίζεται σε Εθελοντικές συνενώσεις και ότι απαιτεί τριετές πρόγραμμα εφαρμογής της μεταρρύθμισης.
Εξήγησε ακόμη το Πρόγραμμα εφαρμογής της μεταρρύθμισης και τις αναγκαίες προϋποθέσεις επιτυχίας. Όπως είπε είναι:
Η αποτύπωση της υπάρχουσας κατάστασης η διάγνωση των αναγκών και η εκτίμηση της διαχειριστικής ικανότητας των φορέων ανά περιφερειακή ενότητα.
Η κάλυψη των αναγκών σε ανθρώπινο δυναμικό με εξαίρεση των ΔΕΥΑ από τον περιορισμό των προσλήψεων δεδομένου ότι καλύπτουν ανταποδοτικές υπηρεσίες και δεν επιβαρύνουν τον κρατικό προϋπολογισμό.
Ένα τριετές πρόγραμμα για την αναγκαία στελέχωση των ΔΕΥΑ και των Κοινών Υπηρεσιών με διαπιστωτική πράξη της στελέχωσης κάθε Κοινής Υπηρεσίας και με υποστήριξη των ΔΕΥΑ και των δήμων και των διαδημοτικών δομών για την βελτίωση της διοικητικής ικανότητας τους με εφαρμογή και των θεσμών του on the job training και του mentoring.
Τέλος ο κ. Γούπιος όσον αφορά τις αναγκαίες προϋποθέσεις αναφέρθηκε στην αντιμετώπιση του ενεργειακού προβλήματος με εφαρμογή ειδικού τιμολογίου ηλεκτρικής ενέργειας με βάση τα βιομηχανικά χαρακτηριστικά των υποδομών ύδρευσης και αποχέτευσης όπως γεωτρήσεις, αντλιοστάσια, εγκαταστάσεις επεξεργασίας αστικών υγρών αποβλήτων, εγκαταστάσεις αφαλάτωσης και πρόγραμμα δράσεων εξοικονόμησης ενέργειας και αξιοποίησης των ΑΠΕ.
Η πρόταση της ΚΕΔΕ περιλαμβάνει και το εθνικό επίπεδο ως εξής:
Επανασυστήνεται το Εθνικό Συμβούλιο Υδάτων με τη συμμετοχή εκπροσώπων ΕΝΠΕ, ΚΕΔΕ, ΕΔΕΥΑ ΕΥΔΑΠ και της ΕΥΑΘ και των κοινωνικών εταίρων με γνωμοδοτικό ρόλο ανάλογο του ρόλου της Γνωμοδοτικής Επιτροπής Υδάτων.
Κατά την εκπόνηση της Εθνικής Στρατηγικής για τα Ύδατα που διατυπώνουν γνώμη τα Συμβούλια Υδάτων των Αποκεντρωμένων Διοικήσεων (ΣΥΑΔ)
Ενισχύονται οι αρμόδιοι φορείς της Κεντρικής Διοίκησης και ιδίως οι σχετικές υπηρεσίες του ΥΠΕΝ και βελτιώνεται η διαδικασία συντονισμού μεταξύ των διαχειριστικών αρχών και του αρμόδιου τμήματος του ΥΠΕΝ και η διαλειτουργικότητα των πληροφοριακών συστημάτων που διαχειρίζονται οι συναρμόδιοι φορείς.
Σε περιφερειακό επίπεδο:
Ενισχύονται με προσωπικό μέσα και πόρους οι διευθύνσεις Ύδατος των Αποκεντρωμένων Διοικήσεων και συγκροτείται διαδημοτική επιτροπή ύδρευσης και αποχέτευσης (διαδΔΕΥΑ) στο επίπεδο της περιφέρειας ή του υδατικού διαμερίσματος ως συλλογικό όργανο των ΔΕΥΑ και των δήμων της περιφέρειας.
Σε νομαρχιακό επίπεδο οι δημοτικές επιχειρήσεις ύδρευσης και αποχέτευσης ΔΕΥΑ διατηρούνται και οι δημοτικές επιχειρήσεις λειτουργούν σύμφωνα με το νόμο 1069/1980 (Α 191) όπως ισχύει.
Οι Διαδημοτικές Κοινές Υπηρεσίες παρέχουν διοικητική τεχνική και συμβουλευτική υποστήριξη στις ΔΕΥΑ και τους δήμους που έχουν υπηρεσία ύδρευσης και αποχέτευσης.
Παρέχει συμβουλευτική υποστήριξη στις ΔΕΥΑ και τους δήμους που για την εφαρμογή των προτάσεων ΡΑΑΕΥ που αφορούν την αναδιοργάνωση τους και την βελτίωση της διαχειριστικής ικανότητας τους (άρθρο 12 του νόμου 5037/2023).
Παρέχει συμβουλευτική υποστήριξη στις ΔΕΥΑ και τους δήμους που έχουν υπηρεσία ύδρευσης και αποχέτευσης στην εφαρμογή των ρυθμίσεων που προβλέπονται στην ΚΥΑ Δ1(δ)/ΓΠ οικ 27829/2023 (Β 325) «ποιότητα νερού ανθρώπινης κατανάλωσης σε συμμόρφωση προς τις διατάξεις της οδηγίας (ΕΕ) 2020/2184 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του συμβουλίου της 16ης Δεκεμβρίου 2020 L435/1 23.12.2020.
Σε δημοτικό τοπικό επίπεδο
Οι ΔΕΥΑ λειτουργούν σύμφωνα με το νόμο 1069/1980 όπως ισχύει.
Συγκροτείται στο επίπεδο της περιφερειακής ενότητας (ΠΕ) διαδημοτική Κοινή Υπηρεσία στην μεγαλύτερη ΔΕΥΑ της ΠΕ και σε μεγάλες σε έκταση Π.Ε. και στη δεύτερη μεγαλύτερη ΔΕΥΑ της Π.Ε. ως αυτοτελείς υπηρεσία στον ΟΕΥ της ΔΕΥΑ. Οι λοιπές ΔΕΥΑ και οι δήμοι της Π.Ε. υπογράφουν με την Κοινή Υπηρεσία σύμβαση διαδημοτικής συνεργασίας.
Σε περίπτωση που σε μια Π.Ε. δεν υπάρχει ΔΕΥΑ η Κοινή Υπηρεσία συγκροτείται στο δήμο της πρωτεύουσας της ΠΕ. Η Κοινή Υπηρεσία θα παρέχει διοικητική τεχνική και συμβουλευτική υποστήριξη στις ΔΕΥΑ και στους δήμους.
Οι δήμοι που δεν έχουν συστήσει ΔΕΥΑ συνεχίζουν να παρέχουν υπηρεσίες ύδρευσης και αποχέτευσης σύμφωνα με το ισχύον θεσμικό πλαίσιο Κ.Δ.Κ.
Οι δήμοι με υπηρεσία ύδρευσης και αποχέτευσης διατηρούν τις ακόλουθες αρμοδιότητες και λειτουργίες :
Παρακολούθηση της λειτουργίας των δικτύων και των υποδομών ύδρευσης και αποχέτευσης . Συντήρηση και αποκατάσταση των βλαβών τους.
Εκτέλεση έργων τοπικής κλίμακας με την υποστήριξη από την Κοινή Υπηρεσία.
Πρόγραμμα σύνδεσης στα δίκτυα ύδρευσης και αποχέτευσης.
Τιμολόγηση των παρεχομένων υπηρεσιών σύμφωνα με τη νομοθεσία.
Η ΚΕΔΕ προτείνει και τις χρηματοδοτικές πηγές του προγράμματος μεταρρύθμισης:
Από ίδιους πόρους των παροχών υπηρεσιών ύδρευσης και αποχέτευσης για την κάλυψη των δαπανών του νέου προσωπικού δεδομένου ότι αφορούν ανταποδοτικές υπηρεσίες:
Από Ειδικό Πρόγραμμα για τις διαδημοτικές Κοινές Υπηρεσίες.
Από προγράμματα του ΕΣΠΑ 2021-2027 και ιδίως το πρόγραμμα «Τεχνική Βοήθεια και Υποστήριξη δικαιούχων» την τεχνική βοήθεια του προγράμματος «Περιβάλλον και Κλιματική Αλλαγή» τα Περιφερειακά προγράμματα και τα προγράμματα Ψηφιακός Μετασχηματισμός.
Από την χρηματοδότηση του ΥΠΕΝ για την κάλυψη των υποχρεώσεων των ΔΕΥΑ (κυρίως του πρόσθετου ενεργειακού κόστους εξαιτίας της ενεργειακής κρίσης) και από εθνικούς πόρους του ΥΠΕΣ.
Για τις δράσεις άμεσης εφαρμογής η πρόταση της ΚΕΔΕ προβλέπει:
Αποτύπωση της υπάρχουσας κατάστασης, διάγνωση των αναγκών και μια πρώτη αποτίμηση ανά περιφερειακή ενότητα της διαχειριστικής ικανότητας των παροχών υπηρεσιών ύδατος (ΔΕΥΑ και δήμων που έχουν υπηρεσία ύδρευσης και αποχέτευσης).
Συνεργασία ΥΠΕΝ – ΡΑΑΕΥ – ΚΕΔΕ – ΕΔΕΥΑ για την παροχή οδηγιών προς τους παρόχους υπηρεσιών ύδατος και υποστήριξη της εφαρμογής της ισχύουσας μεθόδου κοστολόγησης και τιμολόγησης των υπηρεσιών τους (πας.4.γ, άρθρο 11 του νόμου 5037/2023).
Δημιουργία πλατφόρμας συνεργασίας των παροχών υπηρεσιών ύδατος με την ΑΑΔΕ για την είσπραξη των ληξιπρόθεσμων οφειλών κατά την διαδικασία που προβλέπεται στον Κώδικα Εισπράξεως Δημοσίων Εσόδων (Ν. 4978/2022).
Η έγκριση των εκκρεμών αιτημάτων των εκκρεμών αιτημάτων των παροχών υπηρεσιών ύδατος που αφορούν την πρόσληψη προσωπικού στο πλαίσιο του ετήσιου σχετικού προγράμματος 2024 του ΥΠΕΣ, καθώς και η εξαίρεση των ΔΕΥΑ από τον περιορισμό των προσλήψεων δεδομένου ότι καλύπτουν ανταποδοτικές υπηρεσίες.
Η εκπόνηση του Οδικού Χάρτη του προγράμματος τεχνικής βοήθειας του ΕΣΠΑ 2021 2027 για την βελτίωση της διοικητικής ικανότητας των παροχών υπηρεσιών ύδατος.
Η άμεση εξειδίκευση του προγράμματος «Απόλλων» όσον αφορά τους παρόχους υπηρεσιών ύδατος περιλαμβανομένου Οδικού Χάρτη.
Η εφαρμογή του ειδικού τιμολογίου ηλεκτρικής ενέργειας με βάση τα βιομηχανικά χαρακτηριστικά των υποδομών ύδρευσης και αποχέτευσης (γεωτρήσεις αντλιοστάσια εγκαταστάσεις επεξεργασίας αστικών υγρών αποβλήτων εγκατάσταση αφαλάτωσης).
Η εκπόνηση εθνικού επενδυτικού προγράμματος για το πόσιμο νερό και τα λήμματα.
Σημειώνεται τέλος ότι ο κ. Μαΐστρος τόνισε την αναγκαιότητα δοκιμών και πιλοτικού προγράμματος καθώς όπως είπε οι σχεδιασμοί δεν πετυχαίνουν πάντα και όταν ξηλώσεις ή συνενώσεις κάποιες δομές τότε πολύ δύσκολα τις επαναφέρεις σε περίπτωση αποτυχίας.