Δημοσιεύθηκε σε ΦΕΚ η Αριθμ. ΥΠΕΝ/ΔΔΑ/124219/1717 «Έγκριση αναθεωρημένου Εθνικού Σχεδίου Διαχείρισης Επικίνδυνων Αποβλήτων (ΕΣΔΕΑ).»
To αναθεωρημένο Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Επικίνδυνων Αποβλήτων (ΕΣΔΕΑ) συνιστά ένα Ειδικό Σχέδιο Διαχείρισης για τα Επικίνδυνα Απόβλητα που παράγονται στη χώρα, το οποίο απαιτείται σύμφωνα με τα άρθρα 54 και 55 του ν. 4819/2021 (Α’ 129), δεδομένου ότι τα απόβλητα αυτά, λόγω της ποιοτικής και ποσοτικής σύστασής τους, καθώς και των εξειδικευμένων εγκαταστάσεων που απαιτούνται για τη διαχείρισή τους, χρήζουν ειδικότερης συνολικής αντιμετώπισης.
Το αναθεωρημένο ΕΣΔΕΑ έχει εκπονηθεί στη βάση του νέου Εθνικού Σχεδίου Διαχείρισης Αποβλήτων (ΕΣΔΑ) που εγκρίθηκε με την Πράξη Υπουργικού Συμβουλίου (ΠΥΣ) 39/2020 (Α΄ 185) και τροποποιήθηκε με την ΠΥΣ 5/2023 (Α΄ 94) καθώς και του Εθνικού Προγράμματος Πρόληψης Δημιουργίας Αποβλήτων που εγκρίθηκε με την ΠΥΣ 11/2022 (Α’ 83) και αποτελεί τον εθνικό οδικό χάρτη για τη μετάβαση από το υφιστάμενο γραμμικό μοντέλο διαχείρισης των επικίνδυνων αποβλήτων σε ένα σύγχρονο, αποδοτικό, φιλικό προς το περιβάλλον και ανταγωνιστικό κυκλικό μοντέλο διαχείρισης, μέχρι το 2030.
Ο σχεδιασμός περιλαμβάνει όλες τις προβλέψεις του άρθρου 28 της Οδηγίας 2008/98/ΕΚ, καλύπτοντας ταυτόχρονα όλες τις νέες υποχρεώσεις και όλα τα νέα στοιχεία που εισήχθησαν στο άρθρο αυτό μέσω της Οδηγίας (ΕΕ) 2018/851 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 30ης Μαΐου 2018.
Με τον νέο σχεδιασμό αναθεωρείται ο σχεδιασμός που είχε εγκριθεί με την Κοινή Υπουργική Απόφαση οικ.62952/5384/2016 (Β’ 4326) ο οποίος είχε χρονικό ορίζοντα το έτος 2020.
Ένα Ολοκληρωμένο Πλαίσιο για τη Βιώσιμη Διαχείριση
Η πρόσφατη απόφαση για την έγκριση του αναθεωρημένου Εθνικού Σχεδίου Διαχείρισης Επικίνδυνων Αποβλήτων (ΕΣΔΕΑ) αποτελεί κομβικό σημείο για την πολιτική διαχείρισης αποβλήτων στην Ελλάδα. Το νέο αυτό σχέδιο ενσωματώνει τις απαιτήσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης και τις εθνικές προτεραιότητες, με σκοπό την αποτελεσματική και βιώσιμη διαχείριση των επικίνδυνων αποβλήτων. Παρακάτω παρουσιάζονται οι βασικοί στόχοι, τα μέτρα και οι προκλήσεις που απορρέουν από αυτή την απόφαση.
Αντικείμενο και Σημασία του ΕΣΔΕΑ
Τα επικίνδυνα απόβλητα περιλαμβάνουν μια ευρεία κατηγορία υλικών που λόγω της σύνθεσής τους παρουσιάζουν κινδύνους για την ανθρώπινη υγεία και το περιβάλλον. Το νέο σχέδιο αφορά:
- Επικίνδυνα αστικά στερεά απόβλητα: Περιλαμβάνουν μπαταρίες, χημικά καθαριστικά, λαμπτήρες φθορισμού, κ.λπ.
- Βιομηχανικά και άλλα επικίνδυνα απόβλητα: Περιλαμβάνουν απόβλητα παραγωγικών διαδικασιών, υπολείμματα χημικών, και επικίνδυνα απόβλητα υγειονομικών μονάδων.
- Ειδικά ρεύματα αποβλήτων: Όπως απόβλητα ηλεκτρονικού εξοπλισμού, οχήματα τέλους κύκλου ζωής, λιπαντικά έλαια, κ.ά.
Το ΕΣΔΕΑ αποτελεί βασικό εργαλείο για την προώθηση της κυκλικής οικονομίας, στοχεύοντας στη μείωση της παραγόμενης ποσότητας αποβλήτων και στη μεγιστοποίηση της ανάκτησης και της αξιοποίησης.
Βασικοί Στόχοι του Αναθεωρημένου Σχεδίου
Η έγκριση του αναθεωρημένου σχεδίου έρχεται να απαντήσει στις προκλήσεις που θέτει η αυξανόμενη παραγωγή επικίνδυνων αποβλήτων. Οι βασικοί στόχοι περιλαμβάνουν:
- Μείωση Παραγωγής Αποβλήτων:
- Εισαγωγή βέλτιστων πρακτικών για την ελαχιστοποίηση της παραγωγής επικίνδυνων αποβλήτων στη βιομηχανία και τα νοικοκυριά.
- Προώθηση της επαναχρησιμοποίησης και της ανακύκλωσης υλικών.
2. Ορθή Διαχείριση και Επεξεργασία:
- Διασφάλιση της ασφαλούς αποθήκευσης, μεταφοράς και επεξεργασίας των αποβλήτων.
- Δημιουργία εξειδικευμένων υποδομών για τη διαχείριση επικίνδυνων ρευμάτων, όπως χημικά και υγειονομικά απόβλητα.
3. Ανάκτηση και Αξιοποίηση:
- Ενίσχυση της ανάκτησης πολύτιμων υλικών από τα απόβλητα.
- Ανάπτυξη βιομηχανικής συμβίωσης, όπου τα απόβλητα μιας επιχείρησης χρησιμοποιούνται ως πρώτες ύλες για άλλες.
4. Μείωση των Περιβαλλοντικών και Υγειονομικών Κινδύνων:
- Καταπολέμηση της παράνομης διάθεσης αποβλήτων.
- Ενίσχυση της επιτήρησης και της λογοδοσίας μέσω ηλεκτρονικών εργαλείων.
Προβλέψεις για Ειδικά Ρεύματα Αποβλήτων
Το σχέδιο δίνει ιδιαίτερη έμφαση στη διαχείριση συγκεκριμένων κατηγοριών επικίνδυνων αποβλήτων:
- Υγειονομικά Απόβλητα:
- Ενίσχυση της υποδομής για τη διαχείριση αποβλήτων από νοσοκομεία και ιατρικές μονάδες.
- Διασφάλιση της συμμόρφωσης με τους κανόνες ασφαλείας και υγιεινής.
- Απόβλητα Εξοπλισμού:
- Ανάπτυξη κέντρων ανακύκλωσης για ηλεκτρονικό και ηλεκτρικό εξοπλισμό.
- Συλλογή και επεξεργασία μπαταριών και λαμπτήρων.
- Οχήματα Τέλους Κύκλου Ζωής:
- Ενίσχυση των συστημάτων αποσυναρμολόγησης και ανακύκλωσης.
- Επαναχρησιμοποίηση εξαρτημάτων και υλικών.
Ηλεκτρονικά Εργαλεία για Διαφάνεια και Αποτελεσματικότητα
Η χρήση ψηφιακών εργαλείων αποτελεί βασικό πυλώνα του αναθεωρημένου σχεδίου:
- Ηλεκτρονικό Μητρώο Αποβλήτων (ΗΜΑ):
- Παρακολούθηση της ροής των επικίνδυνων αποβλήτων από την παραγωγή έως τη διάθεση.
- Διευκόλυνση της πρόσβασης σε δεδομένα για τις αρχές και τους φορείς.
- Διαδικτυακές Πλατφόρμες:
- Υποστήριξη της συνεργασίας μεταξύ των δήμων, των επιχειρήσεων και των διαχειριστών αποβλήτων.
- Ενίσχυση της διαφάνειας στη διαχείριση επικίνδυνων αποβλήτων.
Προκλήσεις και Προοπτικές
Παρά τις φιλόδοξες προβλέψεις του σχεδίου, υπάρχουν σημαντικές προκλήσεις:
- Έλλειψη Υποδομών:
- Ανεπαρκής αριθμός εγκαταστάσεων επεξεργασίας επικίνδυνων αποβλήτων.
- Ανάγκη για επενδύσεις σε εξειδικευμένες τεχνολογίες.
2. Χρηματοδότηση:
- Απαραίτητη η ενίσχυση της χρηματοδότησης από εθνικούς και ευρωπαϊκούς πόρους.
- Προώθηση συμπράξεων δημόσιου και ιδιωτικού τομέα.
3. Εκπαίδευση και Ευαισθητοποίηση:
- Ανάγκη για εκπαίδευση του προσωπικού που ασχολείται με τη διαχείριση αποβλήτων.
- Ευαισθητοποίηση του κοινού για την ορθή διάθεση επικίνδυνων υλικών.
4. Παράνομη Διάθεση Αποβλήτων:
- Καταπολέμηση της παράνομης μεταφοράς και διάθεσης επικίνδυνων αποβλήτων.
- Ενίσχυση των ελέγχων και των ποινών.
Η έγκριση του αναθεωρημένου Εθνικού Σχεδίου Διαχείρισης Επικίνδυνων Αποβλήτων αποτελεί ένα σημαντικό βήμα προς τη βιώσιμη διαχείριση των επικίνδυνων υλικών στη χώρα μας. Με στόχο την προστασία της δημόσιας υγείας και του περιβάλλοντος, το σχέδιο προωθεί τη χρήση καινοτόμων εργαλείων, την ανάπτυξη υποδομών, και τη συνεργασία όλων των εμπλεκόμενων φορέων.
Ωστόσο, η υλοποίηση αυτών των μέτρων επιφέρει πολλές επιπλέον υποχρεώσεις για τους δήμους και απαιτεί συντονισμένες προσπάθειες, χρηματοδότηση και δέσμευση από την πολιτεία, τις επιχειρήσεις, και την κοινωνία.
