Το πρόβλημα των εγκαταλελειμμένων αυτοκινήτων μεγαλώνει

Η έλλειψη χώρων στάθμευσης, οι υγειονομικοί κίνδυνοι και η αισθητική υποβάθμιση της γειτονιάς έχουν γεμίσει τα Social Media με διαμαρτυρίες πολιτών σχετικά με τα εγκαταλειμμένα αυτοκίνητα στους δρόμους
Η απομάκρυνση βέβαια των εγκαταλελειμμένων αυτοκινήτων αποτελεί ένα χρόνιο ζήτημα στις ελληνικές πόλεις. Τα οχήματα αυτά δεν είναι μόνο αισθητικά δυσάρεστα αλλά καταλαμβάνουν πολύτιμο δημόσιο χώρο, επιβαρύνουν το περιβάλλον και δημιουργούν κινδύνους για τη δημόσια ασφάλεια.

Το νομικό πλαίσιο για τα εγκαταλελειμμένα οχήματα
Σύμφωνα με την ελληνική νομοθεσία, η απομάκρυνση εγκαταλελειμμένων οχημάτων διέπεται από τον Νόμο 2939/2001 και το Προεδρικό Διάταγμα 116/2004. Το βασικό πλαίσιο προβλέπει τα εξής:

  1. Διαδικασία σήμανσης:
    o Ο Δήμος, μετά από καταγγελίες πολιτών ή σχετικές διαπιστώσεις, τοποθετεί ειδικό αυτοκόλλητο σήμανσης στο όχημα.
    o Το όχημα χαρακτηρίζεται εγκαταλελειμμένο εάν παραμένει ακίνητο για διάστημα άνω των 45 ημερών.
  2. Απομάκρυνση και ανακύκλωση:
    o Μετά τη λήξη της προθεσμίας, το όχημα απομακρύνεται από ειδικές υπηρεσίες του Δήμου και παραδίδεται σε εγκεκριμένα κέντρα επεξεργασίας οχημάτων τέλους κύκλου ζωής (ΟΤΚΖ).
  3. Πρόστιμα και κυρώσεις:
    o Εάν ο ιδιοκτήτης δεν συμμορφωθεί, μπορεί να επιβληθούν πρόστιμα και χρεώσεις απομάκρυνσης.

Παρά το σαφές νομικό πλαίσιο, η διαδικασία καθυστερεί για διάφορους λόγους:
Πολύπλοκες διαδικασίες:
o Η γραφειοκρατία στις τοπικές αρχές, σε συνδυασμό με την ανάγκη συνεννόησης μεταξύ υπηρεσιών, επιβραδύνει τις διαδικασίες.
o Η εξακρίβωση των στοιχείων ιδιοκτησίας του οχήματος συχνά απαιτεί χρόνο, ειδικά αν ο ιδιοκτήτης είναι άγνωστος ή αν πρόκειται για όχημα χωρίς πινακίδες.
Έλλειψη προσωπικού:
o Οι υπηρεσίες καθαριότητας και οι αρμόδιοι φορείς συχνά υποφέρουν από έλλειψη προσωπικού και πόρων.
Χαμηλή προτεραιότητα:
o Σε πολλούς Δήμους, το ζήτημα των εγκαταλελειμμένων οχημάτων δεν αποτελεί βασική προτεραιότητα, με αποτέλεσμα να παραμένει σε εκκρεμότητα.

Σύμφωνα με στοιχεία από κέντρα ανακύκλωσης ΟΤΚΖ:
• Μέγεθος και χώρος: Ένα εγκαταλελειμμένο αυτοκίνητο καταλαμβάνει περίπου 10-15 τετραγωνικά μέτρα δημόσιου χώρου, ανάλογα με το μέγεθός του.
• Ανακύκλωση υλικών: Ένα όχημα αποτελείται κατά μέσο όρο από 75% μέταλλο, το οποίο μπορεί να ανακυκλωθεί πλήρως, μειώνοντας την ανάγκη εξόρυξης πρώτων υλών.
• Κόστη: Η απομάκρυνση και επεξεργασία ενός εγκαταλελειμμένου οχήματος κοστίζει περίπου 100-150 ευρώ, ποσό που συχνά καλύπτεται από τους Δήμους ή από τις ανακυκλωτικές εταιρείες.

Για να βελτιωθεί η κατάσταση, απαιτούνται τα εξής:

  1. Ψηφιοποίηση διαδικασιών: Η ηλεκτρονική καταγραφή και παρακολούθηση των εγκαταλελειμμένων οχημάτων μπορεί να μειώσει τη γραφειοκρατία.
  2. Ενημέρωση πολιτών: Η ευαισθητοποίηση του κοινού για την αναφορά εγκαταλελειμμένων οχημάτων είναι ζωτικής σημασίας.
  3. Αύξηση προσωπικού: Η ενίσχυση των υπηρεσιών καθαριότητας θα επιταχύνει τη διαδικασία.
  4. Κίνητρα ανακύκλωσης: Οι Δήμοι μπορούν να παρέχουν μικρά οικονομικά κίνητρα για την οικειοθελή παράδοση οχημάτων από τους ιδιοκτήτες τους.

Η επίλυση του ζητήματος των εγκαταλελειμμένων αυτοκινήτων δεν είναι μόνο θέμα αισθητικής αλλά και ουσιαστικής βελτίωσης της ποιότητας ζωής στις πόλεις. Με την κατάλληλη στρατηγική και συντονισμό, οι Δήμοι μπορούν να επιταχύνουν τη διαδικασία, απελευθερώνοντας χώρο και προάγοντας την περιβαλλοντική βιωσιμότητα.
Σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία, το 2021 αποσύρθηκαν στην Ελλάδα περίπου 57.000 οχήματα. Ωστόσο, παρατηρείται μια τάση αύξησης των αποσύρσεων, καθώς η Ευρωπαϊκή Ένωση και η ελληνική κυβέρνηση προωθούν κίνητρα για την ανανέωση του στόλου των οχημάτων, με στόχο τη μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης και την ενίσχυση της οδικής ασφάλειας.
Δεν υπάρχουν επίσημα διαθέσιμα στοιχεία που να προσδιορίζουν με ακρίβεια τον αριθμό των εγκαταλελειμμένων αυτοκινήτων στους δρόμους της Ελλάδας. Η έλλειψη αυτών των δεδομένων καθιστά δύσκολη την ακριβή εκτίμηση του προβλήματος. Ωστόσο, η ύπαρξη ενός από τους πιο γηρασμένους στόλους οχημάτων στην Ευρώπη, με μέση ηλικία τα 17,3 έτη, υποδηλώνει ότι το ζήτημα των εγκαταλελειμμένων οχημάτων μπορεί να είναι σημαντικό.
Η απουσία συγκεκριμένων στατιστικών στοιχείων υπογραμμίζει την ανάγκη για συστηματική καταγραφή και παρακολούθηση του φαινομένου από τις αρμόδιες αρχές, ώστε να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά το πρόβλημα.
Η σχετική νομοθεσία:

Ν.1650/86, άρθρο 12 «περί διαχείρισης στερεών αποβλήτων».
Οδηγία 2000/53/ΕΚ (18-9-2000) για τα οχήματα στα τέλη του Κύκλου Ζωής με τις ισχύουσες τροποποιήσεις.
Ν.2939/2001 «Συσκευασίες και εναλλακτική διαχείριση των συσκευασιών και άλλων προϊόντων — Ίδρυση Εθνικού Οργανισμού Διαχείρισης Συσκευασιών και άλλων προϊόντων (ΕΟΕΔΣΑΠ) και άλλες διατάξεις».
ΚΥΑ 1002901/67/Τ & Ε.Φ. (ΦΕΚ 57/Β΄/2002) σχετικά με την διαδικασία και τις προϋποθέσεις χαρακτηρισμού οχημάτων ως εγκαταλελειμμένων και ως στερεών αποβλήτων.
ΚΥΑ 50910/2727/03 (ΦΕΚ ΝΙ 909/2003) «Μέτρα και όροι για τη Διαχείριση στερεών αποβλήτων Εθνικός και Περιφερειακός Σχεδιασμός Διαχείρισης» καθώς και της κείμενης περιβαλλοντικής νομοθεσίας»
Π.Δ. 116/2004 «Μέτρα, όροι και πρόγραμμα για την εναλλακτική διαχείριση των οχημάτων στο τέλος του κύκλου ζωής τους, των χρησιμοποιούμενων ανταλλακτικών τους και των απενεργοποιημένων καταλυτικών μετατροπέων σε συμμόρφωση με τις διατάξεις της Οδηγίας 2000/53/ΕΚ για οχήματα στο τέλος του κύκλου ζωής τους».
ΚΥΑ112145/2004(ΦΕΚ916/Β/2004) «Ξεχωριστή αναγραφή της χρηματικής εισφοράς επί των τιμολογίων πώλησης ελαστικών των οχημάτων, των ηλεκτρικών στηλών και συσσωρευτών, του ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού, των οχημάτων, των λιπαντικών ελαίων, εκτός των τιμολογίων που απευθύνονται στους τελικούς αγοραστές χρήστες-επιτηδευματίες».
Απόφαση Υπουργού ΠΕΧΩΔΕ (οικ. 105136, ΦΕΚ 907/β/2004) για την σύσταση της Ε.Δ.Ο.Ε. (Εναλλακτική Διαχείριση Οχημάτων Ελλάδος
ΚΥΑ 24944/1159 (ΦΕΚ B ‘791/2006) Έγκριση γενικών τεχνικών προδιαγραφών για τη διαχείριση επικίνδυνων αποβλήτων σύμφωνα με το άρθρο 5 παρ.Β της με αρ. 13588/725 κοινής υπουργικής απόφασης «Μέτρα και περιορισμοί για τη διαχείριση επικίνδυνων αποβλήτων κλπ.» (Β ‘383) και σε συμμόρφωση με τις διατάξεις του άρθρου 7 παρ. 1) της οδηγίας 91/156/ΕΚ του Συμβουλίου της 18η Μαρτίου 1991».
Ν.3854/2010 (ΦΕΚ 94Α) «Τροποποίηση της νομοθεσίας για την εναλλακτική διαχείριση των συσκευασιών και άλλων προϊόντων — Ίδρυση Εθνικού Οργανισμού Διαχείρισης Συσκευασιών και άλλων προϊόντων (ΕΟΕΔΣΑΠ) και άλλες διατάξεις».
Ν.3899/2010 (ΦΕΚ 212/Α) παράγραφος 2 άρθρο 8.
ΚΥΑ 41624/2057/Ε/103 (ΦΕΚ 1625/Β/2010) «Μέτρα, όροι και πρόγραμμα για την εναλλακτική διαχείριση των αποβλήτων ηλεκτρικών στηλών και συσσωρευτών σε συμμόρφωση με τις διατάξεις των οδηγιών, 2006/66/ΕΚ «σχετικά με τις ηλεκτρικές στήλες και τους συσσωρευτές και τα απόβλητα ηλεκτρικών στηλών και συσσωρευτών και με την κατάργηση της οδηγίας 91/15 ΕΟΚ και 2008/103/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, για «την τροποποίηση της οδηγίας 2006/66/ΕΚ σχετικά με τις ηλεκτρικές στήλες και τους συσσωρευτές και τα απόβλητα ηλεκτρικών στηλών και συσσωρευτών, όσον αφορά την τοποθέτηση ηλεκτρικών στηλών και συσσωρευτών στην αγορά».
ΚΥΑ Αρ. ΔΕΦΚ 5006718ΕΞ2001/11-2-2011 «Διαδικασία και λεπτομέρειες για την εφαρμογή της παρ. 2 του άρθρου 89 του Ν.3899/2010 – Κίνητρα για την αντικατάσταση αυτοκινήτων παλαιάς τεχνολογίας.
Ν.4042/2012 ποινική προστασία περιβάλλοντος-εναρμόνιση με την οδηγία 2008/99/ΕΚ πλαίσιο παραγωγής και διαχείρισης αποβλήτων, εναρμόνιση με την οδηγία 2008/98/ΕΚ ρύθμιση θεμάτων ΥΠ.ΠΕ.ΚΑ. (ΦΕΚ Α/24/2012)


Στο άρθρο 9 παρ. 1 του Π.Δ. 116/2004, περιγράφεται αναλυτικά η διαδικασία συλλογής των εγκαταλειμμένων οχημάτων και η αρμόδια υπηρεσία του Δήμου, προβαίνει σε όλες τις απαραίτητες ενέργειες έτσι ώστε τα χαρακτηριζόμενα ως ΟΚΤΖ, να περιέλθουν στην κατοχή του Δήμου μετά την παρέλευση των απαιτούμενων προθεσμιών. Ο Δήμος υποχρεούται να παραδώσει τα οχήματα αυτά σε εγκεκριμένο σύστημα συλλογής ΟΤΚΖ.
Επίσης, σύμφωνα με το Ν. 4257/2014 (ΦΕΚ 93/Α/2014), επιτρέπεται σε Ο.Τ.Α. α΄ βαθμού, η σύναψη σύμβασης με εταιρείες που τηρούν τις νόμιμες προϋποθέσεις, μετά από πλειοδοτικό διαγωνισμό, με αντικείμενο μεταξύ άλλων και την περισυλλογή εγκαταλελειμμένων οχημάτων προς ανακύκλωση.

Για το θέμα αυτό αναγράφεται σχετική πίστωση στον οικονομικό προϋπολογισμό εσόδων με τίτλο «ΕΣΟΔΑ ΑΠΟ ΕΓΚΑΤΑΛΕΛΕΙΜΜΕΝΑ ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΑ».

Στην αγορά επικρατεί ελάχιστη τιμή εκποίησης για τα φορτηγά κάθε είδους, 200,00€, για τα επιβατικά αυτοκίνητα ΙΧ, 150,00€ ανά όχημα και για τα δίκυκλα κάθε είδους, το ποσό των 50,00€ ανά όχημα.