Εκπονήθηκε ΕΣΕΚΚ στο Δήμο Αγίου Δημητρίου


Πολύ καλή πρακτική του Δήμου Αγίου Δημητρίου που εντάχθηκε στο Χρηματοδοτικό πρόγραμμα «Δράσεις Περιβαλλοντικού Ισοζυγίου 2021» του Πράσινου Ταμείου του Άξονα Προτεραιότητας 2 (Α.Π.2) «Αστική Αναζωογόνηση και Λοιπές Δράσεις Περιβαλλοντικού Ισοζυγίου», με σκοπό να εκπονήσει Επιχειρησιακό Σχέδιο για την εξασφάλιση κοινόχρηστων και κοινωφελών χώρων – Ε.Σ.Ε.Κ.Κ. στον Δήμο Αγ. Δημητρίου.

Το Επιχειρησιακό Σχέδιο για την εξασφάλιση Κοινόχρηστων και Κοινωφελών Χώρων (Ε.Σ.Ε.Κ.Κ.) σύμφωνα με το άρθρο 92 του Ν. 4759/2020, έχει ως στόχο να συμβάλλει στην ολοκλήρωση της εφαρμογής του σχεδίου πόλης, μέσω της απόκτησης των χαρακτηρισμένων κοινόχρηστων και κοινωφελών χώρων και προσανατολίζεται στην καταγραφή της υπάρχουσας κατάστασης για τους παραπάνω χώρους για τους οποίους δεν έχει συντελεστεί απαλλοτρίωση.
Το Πρόγραμμα Εξασφάλισης Κοινοχρήστων και Κοινωφελών Χώρων (ΕΣΕΚΚ) αποτελεί ένα κρίσιμο εργαλείο για τη βιώσιμη ανάπτυξη των ελληνικών πόλεων και τη διασφάλιση της ποιότητας ζωής των πολιτών. Στόχος του προγράμματος είναι η προστασία, η ανάδειξη και η απόκτηση χώρων που προορίζονται για κοινή χρήση και εξυπηρέτηση κοινωφελών σκοπών.
Κοινόχρηστοι χώροι: Είναι περιοχές που χρησιμοποιούνται από όλους, όπως πλατείες, πεζόδρομοι, πάρκα, παιδικές χαρές και δρόμοι.
Κοινωφελείς χώροι: Είναι χώροι που προορίζονται για την ανάπτυξη υποδομών κοινωνικής εξυπηρέτησης, όπως σχολεία, νοσοκομεία, πολιτιστικά κέντρα και γυμναστήρια.
Η εξασφάλιση αυτών των χώρων αποτελεί θεμέλιο για την κοινωνική συνοχή, την περιβαλλοντική βιωσιμότητα και την αστική ανάπτυξη.

Στόχοι του Προγράμματος ΕΣΕΚΚ

  1. Διατήρηση και Προστασία Υφιστάμενων Χώρων
    Το πρόγραμμα διασφαλίζει ότι οι ήδη χαρακτηρισμένοι κοινόχρηστοι και κοινωφελείς χώροι προστατεύονται από αυθαίρετες επεμβάσεις και καταπατήσεις.
  2. Απόκτηση Νέων Χώρων
    Μέσω διαδικασιών απαλλοτρίωσης ή αγοράς, οι δήμοι και οι περιφέρειες αποκτούν πρόσβαση σε γη που μπορεί να αξιοποιηθεί για δημόσιες υποδομές και πράσινες ζώνες.
  3. Αναβάθμιση Υποδομών
    Το πρόγραμμα περιλαμβάνει δράσεις για τη βελτίωση της λειτουργικότητας και της αισθητικής των χώρων αυτών, εξασφαλίζοντας ότι εξυπηρετούν τις ανάγκες των πολιτών.
  4. Προσαρμογή στις Σύγχρονες Αστικές Ανάγκες
    Προβλέπεται η ενσωμάτωση νέων τεχνολογιών, όπως έξυπνος φωτισμός, συστήματα παρακολούθησης περιβαλλοντικών δεδομένων και υποδομές προσβασιμότητας.
    Η χρηματοδότηση του ΕΣΕΚΚ προέρχεται από:
    • Το Πράσινο Ταμείο, που στηρίζει πρωτοβουλίες για την αστική βιωσιμότητα.
    • Ευρωπαϊκά προγράμματα, όπως το ΕΣΠΑ και το Horizon Europe.
    • Ίδιους πόρους των ΟΤΑ, μέσω εσόδων από ανταποδοτικά τέλη και τοπικούς φόρους.

Οφέλη του Προγράμματος
• Περιβαλλοντική Βιωσιμότητα: Η αύξηση του αστικού πρασίνου βελτιώνει την ποιότητα του αέρα και συμβάλλει στη μείωση των φαινομένων θερμικής νησίδας.
• Κοινωνική Συνοχή: Οι κοινόχρηστοι χώροι λειτουργούν ως σημεία συνάντησης και δραστηριότητας για όλες τις ηλικιακές ομάδες.
• Αναβάθμιση Ποιότητας Ζωής: Οι οργανωμένοι κοινωφελείς χώροι εξυπηρετούν την εκπαίδευση, την υγεία και τον πολιτισμό.
• Προώθηση Τουρισμού: Οι καλαίσθητοι κοινόχρηστοι χώροι αποτελούν σημαντικά σημεία έλξης για τους επισκέπτες.
Προκλήσεις και Επόμενα Βήματα
Παρά τα σημαντικά βήματα που έχουν γίνει, το πρόγραμμα ΕΣΕΚΚ αντιμετωπίζει προκλήσεις, όπως:
• Γραφειοκρατία: Οι διαδικασίες απαλλοτρίωσης συχνά καθυστερούν λόγω διοικητικών εμποδίων.
• Χρηματοδοτικά Κενά: Οι πόροι συχνά δεν επαρκούν για την πλήρη εφαρμογή των σχεδίων.
• Συμμετοχή των Πολιτών: Χρειάζεται μεγαλύτερη ενημέρωση και εμπλοκή των τοπικών κοινωνιών.

Ειδικότερα, στον Αγιο Δημήτριο πραγματοποιήθηκε καταγραφή της υπάρχουσας κατάστασης και κατάταξη των χώρων αυτών σε μία (1) από τις (4) κατηγορίες, όπως ορίζει η παρ. 2 του άρθρου 92 του Ν. 4759/2020 και στη συνέχεια, οι χώροι αυτοί ιεραρχήθηκαν βάσει της αναγκαιότητάς τους για τον ευρύτερο πολεοδομικό σχεδιασμό του Δήμου (παρ. 5, άρθρο 92 του Ν. 4759/20).

H εκπόνηση της συγκεκριμένης υπηρεσίας υλοποιήθηκε επιτυχώς και εγκρίθηκε από την Δημοτική Επιτροπή με Αρ. Αποφ. 6/2025 (ΑΔΑ: 6Η4ΗΩ63-ΥΜ4).
Στο πλαίσιο αυτού, σε πρώτη φάση πραγματοποιήθηκε καταγραφή της υπάρχουσας κατάστασης των χαρακτηρισμένων χώρων για τους οποίους δεν έχει συντελεστεί απαλλοτρίωση.
Σημειώνεται πως σύμφωνα με τις τεχνικές προδιαγραφές της υπ’ αριθμ. Οικ.ΥΠΕΝ/ΔΕΣΕΔΠ/57771/774/14-6-2021 Εγκυκλίου Τεχνικών Οδηγιών και της τροποποίησής της, στα Ε.Σ.Ε.Κ.Κ. καταγράφηκαν όλοι οι κοινόχρηστοι και κοινωφελείς χώροι που προβλέπονται στο εγκεκριμένο ρυμοτομικό σχέδιο ενός Δήμου, είτε έχουν ήδη αποκτηθεί είτε η απαλλοτρίωσή τους δεν έχει συντελεστεί για οποιοδήποτε λόγο. Εν συνεχεία, οι χώροι αυτοί κατηγοριοποιήθηκαν και ιεραρχήθηκαν βάσει του βαθμού αναγκαιότητας απόκτησής τους. Με τη σειρά του ο Δήμος, οφείλει να προχωρήσει άμεσα σε δράσεις ώστε να μην απωλεσθεί έκταση Κοινόχρηστων και Κοινωφελών χώρων, ενώ το Δημοτικό Συμβούλιο δύναται βάσει της εν λόγω ιεράρχησης να προβεί σε μερική ή ολική επανεπιβολή της ρυμοτομικής απαλλοτρίωσης, εφόσον συντρέχουν σωρευτικά συγκεκριμένες προϋποθέσεις.

Λαμβάνοντας υπόψη όλα τα παραπάνω, στο Ε.Σ.Ε.Κ.Κ. Δήμου Αγ. Δημητρίου:
Συνολικά, καταγράφηκαν και αξιολογήθηκαν, 251 Κοινόχρηστοι και Κοινωφελείς χώροι:
• 196 χώροι, που εντάσσονται στην κατηγορία γενικής χρήσης «Ελεύθεροι Χώροι – Αστικό Πράσινο»
• 55 χώροι, που εντάσσονται στην κατηγορία γενικής χρήσης «Κοινωφελείς Εξυπηρετήσεις»

Εξ’ αυτών προέκυψαν 122 Κοινόχρηστοι και Κοινωφελείς Χώροι για τους οποίους δεν έχει συντελεστεί απαλλοτρίωση (110 Κοινόχρηστοι και 12 Κοινωφελείς Χώροι).
Στη συνέχεια, οι ανωτέρω χώροι για τους οποίους δεν έχει συντελεστεί απαλλοτρίωση κατηγοριοποιήθηκαν βάσει «εκκρεμότητας» λαμβάνοντας τιμές 1 έως 4.
Σύμφωνα με τις τεχνικές προδιαγραφές της υπ’ αριθμ. Οικ.ΥΠΕΝ/ΔΕΣΕΔΠ/57771/774/14-6-2021 Εγκυκλίου Τεχνικών Οδηγιών και της τροποποίησής της,
• Η τιμή 1 αντιπροσωπεύει την περίπτωση α) «χώροι, για τους οποίους έχει αρθεί η ρυμοτομική απαλλοτρίωση δυνάμει δικαστικής απόφασης» και εκκρεμεί η τροποποίηση του σχεδίου.
• Η τιμή 2 αντιπροσωπεύει την περίπτωση β) «χώροι, για τους οποίους έχει υποβληθεί αίτηση άρσης της ρυμοτομικής απαλλοτρίωσης ή εκκρεμεί η έκδοση δικαστικής απόφασης περί της άρσης».
• Η τιμή 3 αντιπροσωπεύει την περίπτωση γ) «χώροι, για τους οποίους έχει αυτοδικαίως αρθεί η ρυμοτομική απαλλοτρίωση, αλλά δεν έχει κατατεθεί αίτηση για την τροποποίηση του σχεδίου».
• Η τιμή 4 αντιπροσωπεύει την περίπτωση δ) «λοιποί χώροι, που δεν εμπίπτουν στις ανωτέρω περιπτώσεις».

Ακολούθησε η ιεράρχηση των κοινόχρηστων και κοινωφελών χώρων που βρίσκονται σε «εκκρεμότητα» βάσει της αναγκαιότητάς τους για τον ευρύτερο πολεοδομικό σχεδιασμό της περιοχής μελέτης (με τιμές 1 έως 5, όπου 1: πολύ χαμηλός βαθμός αναγκαιότητας και 5: πολύ μεγάλος βαθμός αναγκαιότητας), σύμφωνα πάντοτε με την υπ. αριθμ. οικ. ΥΠΕΝ/ΔΕΣΕΔΠ/57771/774/14-6-2021 Εγκύκλιο και την σχετική τροποποίηση αυτής. Η ιεράρχηση των χώρων αυτών πραγματοποιήθηκε με τη χρήση του εργαλείου της πολυκριτηριακής ανάλυσης, λαμβάνοντας υπόψη παράγοντες όπως η πληθυσμιακή πυκνότητα και ο εξυπηρετούμενος πληθυσμός, πολεοδομικά σταθερότυπα ελεύθερων χώρων πρασίνου-κοινωφελών χώρων, την κατηγορία και το είδος του κοινόχρηστου και κοινωφελούς χώρου, την απόστασή του από άλλον υφιστάμενο ΚΧ/ΚΦ κ.ά.
Στη συνέχεια, οι χώροι αυτοί ομαδοποιήθηκαν ως προς το βαθμό αναγκαιότητας απόκτησής τους, αλλά και ως προς τους διαφορετικούς ιδιοκτήτες που φέρεται να εμπλέκονται και ενδεχομένως να δυσχεραίνουν τη διαδικασία. Στην περίπτωση των χώρων που μελετήθηκαν στο παρόν, προκύπτουν ως εμπλεκόμενοι φορείς ιδιώτες, αγνώστους κ.ά.

Διαπιστώθηκε ότι σε περίπτωση που ο Δήμος δεν προχωρήσει στις απαιτούμενες ενέργειες, η έκταση των Κ.Χ. και Κ.Φ. χώρων που θα απωλεσθεί, ανέρχεται σε περίπου 182.864,2μ2 (18,29 Ha).