Στις 31 Ιανουαρίου 2025, ο Υπουργός Ψηφιακής Διακυβέρνησης, Δημήτρης Παπαστεργίου, παρουσίασε στο Υπουργικό Συμβούλιο το νομοσχέδιο για την εφαρμογή της «Πράξης για τη διακυβέρνηση δεδομένων» (Κανονισμός (ΕΕ) 2022/868). Σκοπός του νομοσχεδίου είναι η ενίσχυση της διαχείρισης και της ανταλλαγής δεδομένων εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης, προάγοντας την εμπιστοσύνη και διευκολύνοντας την πρόσβαση σε αυτά, ενώ παράλληλα διασφαλίζεται η προστασία των προσωπικών δεδομένων και των εμπορικών απορρήτων.
Η «Πράξη για τη διακυβέρνηση δεδομένων» αποτελεί έναν κανονισμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης που αποσκοπεί στη δημιουργία ενός πλαισίου για την ασφαλή και αποτελεσματική ανταλλαγή δεδομένων μεταξύ δημόσιων και ιδιωτικών φορέων. Στόχος είναι η αξιοποίηση των δεδομένων για την ενίσχυση της καινοτομίας, της έρευνας και της οικονομικής ανάπτυξης, διασφαλίζοντας παράλληλα την προστασία των δικαιωμάτων των πολιτών και των επιχειρήσεων. (digital-strategy.ec.eura.eu)
Τι ισχύει σήμερα με τα δεδομένα του δημόσιου τομέα και ποια είναι η χρήση τους;
Στην Ελλάδα, τα δεδομένα του δημόσιου τομέα αποτελούν σημαντικό πόρο με μεγάλη οικονομική και κοινωνική αξία. Πλατφόρμες όπως το geodata.gov.gr παρέχουν πρόσβαση σε γεωχωρικά δεδομένα της δημόσιας οίκησης, προωθώντας τη διαφάνεια και την καινοτομία. (opengov.gr) Ωστόσο, η αξιοποίηση αυτών των δεδομένων αντιμετωπίζει προκλήσεις, όπως η έλλειψη ενιαίας στρατηγικής και η περιορισμένη κουλτούρα αξιοποίησης των δεδομένων του δημόσιου τομέα.
Τι θα αλλάξει με το νέο νομοσχέδιο;
Το νέο νομοσχέδιο εισάγει ένα πλαίσιο διακυβέρνησης για τα δεδομένα του δημόσιου τομέα, το οποίο περιλαμβάνει:
• Ορισμός αρμόδιων φορέων: Καθορίζονται οι υπεύθυνοι για τη χρήση των δεδομένων.
• Διαδικασίες και προϋποθέσεις για περαιτέρω χρήση δεδομένων: Θεσπίζονται σαφείς κατευθυντήριες γραμμές για την αξιοποίηση των δεδομένων από φυσικά και νομικά πρόσωπα, διασφαλίζοντας την προστασία τους μέσω μεθόδων όπως η ανωνυμοποίηση ή η ψευδωνυμοποίηση.
• Κυρώσεις για παραβάσεις: Προβλέπονται ποινές για όσους δεν συμμορφώνονται με τις διατάξεις της Πράξης
Επιπλέον το νομοσχέδιο εισάγει ένα νέο πλαίσιο διακυβέρνησης με τη δημιουργία δικτύου «Υπευθύνων για τη Χρήση Δεδομένων» (Data Officers), την έκδοση Εθνικής Στρατηγικής και τη σύσταση Συντονιστικής Επιτροπής για τα Δεδομένα του Δημόσιου Τομέα.
- Υποχρέωση Διάθεσης Δεδομένων από τους Δήμους
Οι δήμοι θα πρέπει να ακολουθούν αυστηρότερες διαδικασίες για τη συλλογή, την επεξεργασία και τη διάθεση των δεδομένων τους, διασφαλίζοντας τη συμμόρφωση με τους νέους κανόνες της Ε.Ε. Συγκεκριμένα:
• Θα πρέπει να διασφαλίζουν ότι τα δεδομένα που διαθέτουν είναι δομημένα, προσβάσιμα και αξιοποιήσιμα από πολίτες, επιχειρήσεις και ερευνητές.
• Θα υποχρεούνται να δημοσιεύουν δεδομένα με σαφείς άδειες χρήσης, ώστε να αποφεύγονται νομικά εμπόδια στην επαναχρησιμοποίησή τους. - Περισσότερη Διαφάνεια και Συμμετοχικότητα
Με την υιοθέτηση των νέων διαδικασιών, οι δήμοι θα πρέπει να δημοσιοποιούν δεδομένα που αφορούν:
• Οικονομικές συναλλαγές και αναθέσεις έργων, μέσω πλατφορμών όπως το Διαύγεια και το ΚΗΜΔΗΣ.
• Προγράμματα και πολιτικές δημοτικής ανάπτυξης.
• Περιβαλλοντικά δεδομένα, όπως η ποιότητα του αέρα, η διαχείριση απορριμμάτων και η κατανάλωση ενέργειας.
Αυτό σημαίνει ότι οι πολίτες και οι τοπικές επιχειρήσεις θα έχουν μεγαλύτερη πρόσβαση σε κρίσιμες πληροφορίες, ενισχύοντας τη διαφάνεια και τη λογοδοσία. - Αξιοποίηση των Δεδομένων για Βελτίωση των Υπηρεσιών
Οι δήμοι θα μπορούν να αξιοποιήσουν τα δικά τους δεδομένα (π.χ. πληροφορίες για κυκλοφοριακή συμφόρηση, καταναλώσεις πόρων, αιτήματα πολιτών) για τη βελτίωση των υπηρεσιών τους, όπως:
• Έξυπνη διαχείριση κυκλοφορίας και συγκοινωνιών.
• Βελτιστοποίηση της συλλογής απορριμμάτων μέσω αισθητήρων και ανάλυσης δεδομένων.
• Πρόβλεψη και βελτίωση των υποδομών βάσει δεδομένων χρήσης. - Συνεργασίες με τον Ιδιωτικό Τομέα και τις ΚΟΙΝΣΕΠ
Με την απελευθέρωση δεδομένων, οι δήμοι θα μπορούν να συνεργάζονται πιο αποτελεσματικά με καινοτόμες επιχειρήσεις και κοινωνικές συνεταιριστικές επιχειρήσεις (ΚΟΙΝΣΕΠ) για τη δημιουργία λύσεων έξυπνης πόλης. Για παράδειγμα:
• Startups και τεχνολογικές εταιρείες θα μπορούν να αναπτύξουν εφαρμογές που βελτιώνουν την καθημερινότητα των πολιτών.
• Κοινωνικές συνεταιριστικές επιχειρήσεις θα μπορούν να χρησιμοποιούν δεδομένα για να παρέχουν υπηρεσίες προς όφελος της τοπικής κοινωνίας (π.χ. διαχείριση αποβλήτων, κοινωνική πρόνοια). - Αυστηρότεροι Έλεγχοι και Ευθύνες για τα Δεδομένα
Το νομοσχέδιο καθιερώνει την υποχρέωση ύπαρξης “Υπευθύνου Χρήσης Δεδομένων” (Data Officer) στους δημόσιους φορείς, συμπεριλαμβανομένων των δήμων. Αυτό σημαίνει ότι κάθε δήμος:
• Θα πρέπει να έχει ένα υπεύθυνο άτομο ή ομάδα που διαχειρίζεται τη διακυβέρνηση των δεδομένων του.
• Θα υπόκειται σε ελέγχους για τη συμμόρφωση με τη νομοθεσία περί δεδομένων.
• Θα μπορεί να υφίσταται κυρώσεις σε περίπτωση παραβίασης των κανόνων διαχείρισης δεδομένων.
Τι Μπορούν να Κάνουν οι Δήμοι για να Ετοιμαστούν;
Για να ανταποκριθούν στις νέες απαιτήσεις, οι δήμοι πρέπει να:
- Αναβαθμίσουν τα συστήματα τους ώστε να υποστηρίζουν την ανοιχτή διάθεση δεδομένων.
- Εκπαιδεύσουν το προσωπικό τους σε θέματα προστασίας δεδομένων και αξιοποίησής τους.
- Επενδύσουν σε τεχνολογίες ανάλυσης δεδομένων για τη βελτίωση των υπηρεσιών τους.
- Δημιουργήσουν συνεργασίες με ερευνητικά κέντρα, startups και ΚΟΙΝΣΕΠ για την ανάπτυξη καινοτόμων εφαρμογών.
Το νέο νομοσχέδιο μπορεί να αλλάξει ριζικά τον τρόπο με τον οποίο οι δήμοι διαχειρίζονται και αξιοποιούν τα δεδομένα τους. Εάν εφαρμοστεί σωστά, μπορεί να οδηγήσει σε πιο διαφανή, αποδοτική και καινοτόμα τοπική αυτοδιοίκηση, επωφελώντας τόσο τους δήμους όσο και τους πολίτες.