Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε τον κατάλογο των συνόλων δεδομένων υψηλής αξίας τα οποία οι φορείς του δημόσιου τομέα και οι Ελληνικοί Δήμοι θα πρέπει να διαθέτουν για περαιτέρω χρήση, δωρεάν, εντός 16 μηνών.
Σύμφωνα με τη νέα Εκτελεστική Απόφαση (ΕΕ) 2023/138 της Επιτροπής τα ανοιχτά δεδομένα αποτελούν βασικό εργαλείο για τη διαφάνεια, την καινοτομία και την ανάπτυξη της ψηφιακής οικονομίας. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ), ο καθορισμός των συνόλων δεδομένων υψηλής αξίας διασφαλίζει ότι κρίσιμες πληροφορίες θα είναι διαθέσιμες στο κοινό, με σκοπό τη βελτίωση των δημοσίων υπηρεσιών και τη στήριξη της επιχειρηματικότητας.
Η νέα Εκτελεστική Απόφαση καθορίζει ποια δεδομένα πρέπει να διατίθενται δωρεάν και σε ανοιχτή μορφή, συμβάλλοντας στην ευρύτερη υιοθέτηση των αρχών των ανοιχτών δεδομένων.
Ο κανονισμός θεσπίστηκε βάσει της οδηγίας για τα ανοικτά δεδομένα,
(ΕΕ) 2019/1024 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 20ής Ιουνίου 2019.
Τι είναι τα Σύνολα Δεδομένων Υψηλής Αξίας;
Τα δεδομένα υψηλής αξίας είναι δημόσια διαθέσιμα δεδομένα που μπορούν να προσφέρουν σημαντικά οφέλη στην οικονομία, την κοινωνία και το περιβάλλον. Η διάθεσή τους πρέπει να γίνεται με ελεύθερη, ανοιχτή και μηχαναγνώσιμη μορφή, επιτρέποντας την επαναχρησιμοποίησή τους χωρίς περιορισμούς.
Το myota.gr έχει δημιουργήσει ειδικό φάκελο με σειρά άρθρων για τα Ανοιχτά Δεδομένα.
Η ΕΕ έχει κατηγοριοποιήσει αυτά τα δεδομένα σε έξι θεματικές κατηγορίες:
- Χωρικά δεδομένα: Χάρτες, γεωγραφικές συντεταγμένες, δεδομένα τοποθεσίας.
- Γεωχωρικά δεδομένα: Ατμοσφαιρικές μετρήσεις, δεδομένα κλίματος, υδρολογικά στοιχεία.
- Δεδομένα για επιχειρήσεις και ιδιοκτησία: Μητρώα εταιρειών, δεδομένα ιδιοκτησίας ακινήτων.
- Δεδομένα κινητικότητας: Δίκτυα μεταφορών, κυκλοφοριακά δεδομένα.
- Δεδομένα παρατήρησης της γης και περιβάλλοντος: Δορυφορικά δεδομένα, ατμοσφαιρικοί ρύποι.
- Δεδομένα κρατικών δημοσιονομικών στοιχείων: Προϋπολογισμοί, δημόσιες δαπάνες, στατιστικές για φορολογία.
Υποχρεώσεις Δήμων και Δημόσιων Φορέων
Η νέα νομοθεσία επιβάλλει σαφείς υποχρεώσεις στους δήμους, τις περιφέρειες και τις δημόσιες αρχές να δημοσιεύουν δεδομένα υψηλής αξίας, καθώς τα περισσότερα από αυτά προέρχονται από τοπικές κυβερνήσεις και δημόσιες υπηρεσίες.
Ποιες είναι οι υποχρεώσεις των δήμων;
• Υποχρεωτική δημοσίευση δεδομένων υψηλής αξίας που αφορούν τις κατηγορίες που ορίζονται από την ΕΕ.
• Διασφάλιση της διαθεσιμότητας των δεδομένων σε ανοιχτή και μηχαναγνώσιμη μορφή, χωρίς χρέωση.
• Συνεχής επικαιροποίηση των δεδομένων, διασφαλίζοντας ότι παραμένουν ακριβή και χρήσιμα.
• Εφαρμογή διεπαφών προγραμματισμού εφαρμογών (API) για τη διάθεση των δεδομένων σε επιχειρήσεις, ερευνητές και πολίτες.
Χρονοδιαγράμματα για την Εφαρμογή
Η απόφαση της ΕΕ προβλέπει σταδιακή εφαρμογή της υποχρεωτικής δημοσίευσης δεδομένων από τους δήμους και τις δημόσιες αρχές:
• Έως το 2024, οι δήμοι με πληθυσμό άνω των 100.000 κατοίκων πρέπει να συμμορφωθούν με τις απαιτήσεις.
• Έως το 2025, η υποχρέωση επεκτείνεται σε όλους τους δήμους ανεξαρτήτως μεγέθους.
• Από το 2026, θα πρέπει να διασφαλίζεται η δυναμική ενημέρωση των δεδομένων μέσω αυτοματοποιημένων συστημάτων API.
Η απόφαση της ΕΕ ορίζει ότι:
«Τα σύνολα δεδομένων θα είναι διαθέσιμα σε μηχαναγνώσιμο μορφότυπο, μέσω διεπαφής προγραμματισμού εφαρμογών και, κατά περίπτωση, προς μαζική τηλεφόρτωση.»
Μηχαναγνώσιμος μορφότυπος σημαίνει ότι τα δεδομένα δεν θα είναι σε κλειστές ή στατικές μορφές όπως PDF ή εικόνες, αλλά σε ανοιχτές δομές που μπορούν να διαβαστούν και να επεξεργαστούν αυτόματα από λογισμικό. Παραδείγματα τέτοιων μορφών είναι CSV, JSON, XML και RDF.
Διεπαφή προγραμματισμού εφαρμογών (API – Application Programming Interface):Τα δεδομένα θα πρέπει να είναι διαθέσιμα μέσω API, το οποίο επιτρέπει την αυτόματη ανάκτηση και ενημέρωση δεδομένων από εφαρμογές και συστήματα τρίτων.Ένα API βοηθά προγραμματιστές, επιχειρήσεις και ερευνητές να χρησιμοποιούν τα δεδομένα σε πραγματικό χρόνο, χωρίς να χρειάζεται χειροκίνητη λήψη.
Μαζική τηλεφόρτωση (Bulk Download): Σε περιπτώσεις όπου τα δεδομένα είναι μεγάλα σε όγκο, θα πρέπει να διατίθενται για μαζική λήψη. Αυτό σημαίνει ότι οι χρήστες θα μπορούν να κατεβάσουν πλήρη αρχεία δεδομένων (π.χ. έναν πλήρη κατάλογο ακινήτων μιας πόλης ή όλες τις δημόσιες δαπάνες μιας χρονιάς) σε μία ενέργεια, αντί να ζητούν τα δεδομένα σε μικρά τμήματα.
Γιατί Είναι Σημαντικά τα Ανοιχτά Δεδομένα;
Τα σύνολα δεδομένων υψηλής αξίας έχουν τη δυνατότητα να οδηγήσουν σε:
• Καλύτερη διακυβέρνηση και διαφάνεια: Η δημόσια πρόσβαση σε κρατικά δεδομένα επιτρέπει τον έλεγχο των κυβερνητικών αποφάσεων.
• Ενίσχυση της καινοτομίας: Επιχειρήσεις και startups μπορούν να αξιοποιήσουν τα δεδομένα για να δημιουργήσουν νέες υπηρεσίες.
• Βελτίωση των δημόσιων υπηρεσιών: Με τη χρήση δεδομένων, οι φορείς μπορούν να σχεδιάσουν πιο αποδοτικές πολιτικές.
• Υποστήριξη της βιώσιμης ανάπτυξης: Περιβαλλοντικά δεδομένα μπορούν να βοηθήσουν στη διαχείριση της κλιματικής αλλαγής.
Προκλήσεις και Μελλοντικές Προοπτικές
Παρότι η απόφαση της ΕΕ είναι ένα σημαντικό βήμα, υπάρχουν προκλήσεις, όπως:
• Απουσία υποδομών σε ορισμένες χώρες για την εύκολη διάθεση των δεδομένων.
• Ανησυχίες για την προστασία προσωπικών δεδομένων σε ορισμένες κατηγορίες πληροφοριών.
• Διαφορετικά επίπεδα ψηφιακής ωριμότητας μεταξύ των κρατών-μελών.
Στο μέλλον, η επέκταση των δεδομένων που διατίθενται και η βελτίωση της πρόσβασης μέσω ευφυών ψηφιακών υπηρεσιών θα ενισχύσει τη χρήση των ανοιχτών δεδομένων στην Ευρώπη.
Τα ανοιχτά δεδομένα υψηλής αξίας αποτελούν ένα κρίσιμο εργαλείο για την ψηφιακή οικονομία και την καινοτομία. Η νέα απόφαση της ΕΕ ενισχύει τη διαθεσιμότητα αυτών των δεδομένων, επιβάλλοντας υποχρεώσεις τόσο στα κράτη-μέλη όσο και στις τοπικές κυβερνήσεις (δήμους και περιφέρειες).
Η επιτυχία αυτής της πρωτοβουλίας θα εξαρτηθεί από την εφαρμογή της σε εθνικό επίπεδο, αλλά και από τη συνεργασία μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού τομέα για τη δημιουργία αξίας μέσω των ανοιχτών δεδομένων.
