Τα πειραματικά σχολεία αποτελούν ένα θεσμό που στοχεύει στη βελτίωση της εκπαίδευσης μέσα από καινοτόμες μεθόδους διδασκαλίας και την προώθηση της αριστείας. Η επέκταση αυτού του θεσμού σε όλη την Ελλάδα έχει δημιουργήσει νέες εκπαιδευτικές ευκαιρίες, αλλά και σημαντικές προκλήσεις για τους δήμους, ιδιαίτερα όσον αφορά την κατανομή των αιθουσών διδασκαλίας και τη στέγαση των μαθητών.
Τα πειραματικά σχολεία διαφέρουν από τα γενικά δημόσια σχολεία καθώς λειτουργούν με βάση ένα πιο απαιτητικό πρόγραμμα σπουδών, συχνά συνεργάζονται με πανεπιστήμια και εφαρμόζουν πρωτοποριακές διδακτικές μεθόδους. Οι μαθητές εισάγονται μέσω κλήρωσης, γεγονός που τα καθιστά ιδιαίτερα ανταγωνιστικά.
Η φιλοσοφία πίσω από τη δημιουργία περισσότερων πειραματικών σχολείων είναι η αναβάθμιση του εκπαιδευτικού συστήματος, η παροχή καλύτερων ευκαιριών σε μαθητές που επιθυμούν ένα πιο απαιτητικό πρόγραμμα και η ενίσχυση της εκπαιδευτικής έρευνας μέσω της συνεργασίας με πανεπιστημιακά ιδρύματα.
Το Πρόβλημα των Αιθουσών Διδασκαλίας στους Δήμους
Η ίδρυση νέων πειραματικών σχολείων έχει δημιουργήσει σοβαρά προβλήματα σε πολλούς δήμους, κυρίως λόγω της έλλειψης σχολικών κτηρίων και αιθουσών διδασκαλίας. Συχνά, για τη δημιουργία ενός νέου πειραματικού σχολείου, επιλέγεται ένα ήδη υπάρχον σχολείο το οποίο μετατρέπεται, με αποτέλεσμα να μειώνονται οι διαθέσιμες θέσεις για τους μαθητές της περιοχής.
Σε πολλές περιπτώσεις, δημοτικά, γυμνάσια ή λύκεια έχουν μετατραπεί σε πειραματικά σχολεία, χωρίς να υπάρχει επαρκής σχεδιασμός για τη στέγαση των μαθητών που φοιτούσαν σε αυτά. Αυτό έχει οδηγήσει σε υπερπληθυσμό σε άλλα σχολεία της περιοχής, με αποτέλεσμα τη συγχώνευση τμημάτων, τη μεταφορά μαθητών σε πιο απομακρυσμένα σχολεία και τη δημιουργία ανισοτήτων στη σχολική πρόσβαση.
Η απόφαση για τη μετατροπή σχολείων σε πειραματικά έχει προκαλέσει έντονες διαμαρτυρίες από τους Συλλόγους Γονέων και Κηδεμόνων. Οι κυριότερες ανησυχίες που εκφράζουν είναι:
• Μείωση των διαθέσιμων σχολικών θέσεων: Πολλοί γονείς θεωρούν ότι η μετατροπή των σχολείων στερεί από τα παιδιά της περιοχής τους τη δυνατότητα να φοιτήσουν στο κοντινότερο σχολείο.
• Αλλαγές στις σχολικές μετακινήσεις: Η ανάγκη μεταφοράς μαθητών σε άλλα σχολεία δημιουργεί πρόσθετα προβλήματα, καθώς αυξάνονται οι αποστάσεις που πρέπει να διανύσουν και τα έξοδα μετακίνησης.
• Υποβάθμιση της τοπικής εκπαίδευσης: Οι γονείς φοβούνται ότι τα παιδιά που δεν επιλεγούν για το πειραματικό σχολείο θα βρεθούν σε υπερπληθή τμήματα με λιγότερες εκπαιδευτικές δυνατότητες.
• Έλλειψη διαλόγου και ενημέρωσης: Σε πολλές περιπτώσεις, η απόφαση για τη μετατροπή ενός σχολείου σε πειραματικό λαμβάνεται χωρίς τη σύμφωνη γνώμη της τοπικής κοινωνίας, γεγονός που προκαλεί ακόμα μεγαλύτερες αντιδράσεις.
Ο Δήμος Αγίας Βαρβάρας λοιπόν, διοργάνωσε εκδήλωση για τα Πειραματικά σχολεία στο κινηματοθέατρο «Γιάννης Ρίτσος»
Στόχος ήταν η ενημέρωση των ενδιαφερόμενων γονέων, αυτών που τα παιδιά τους θα μπουν στην εισαγωγική τάξη του 3ου Πειραματικού Γυμνασίου και 2ου Πειραματικού ΓΕΛ, για τον τρόπο λειτουργίας των Πειραματικών, τον σκοπό ίδρυσής τους και κυρίως τους εκπαιδευτικούς τους στόχους.
Ομιλητές ήταν ο Περιφερειακός Διευθυντής Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Αττικής κ. Αθανάσιος Νικολόπουλος, η κα Παπατσίμπα Λαμπρινή, Διευθύντρια του Αυτοτελούς Γραφείου Πρότυπων και Πειραματικών Σχολείων του ΥΠΑΙΘΑ και ο Πανεπιστημιακός, καθηγητής του Πολυτεχνείου κ. Νεκτάριος Κοζύρης, Πρόεδρος της Διοικούσας Επιτροπής Πρότυπων και Πειραματικών Σχολείων.
Την εκδήλωση άνοιξε η Αντιδήμαρχος Παιδείας κα Αλεξάνδρα Φέγγη ενώ τη συζήτηση συντόνισε ο Πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου κ. Βασίλης Βόσσος.
Κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης, τα στελέχη του Υπουργείου Παιδείας παρουσίασαν μια σαφή και ολοκληρωμένη εικόνα της λειτουργίας των Πειραματικών Σχολείων, τόσο σε διοικητικό όσο και σε εκπαιδευτικό επίπεδο. Αναφέρθηκαν αναλυτικά στις διαφοροποιήσεις που υπάρχουν μεταξύ των Πειραματικών και των τυπικών σχολείων, στον τρόπο εισαγωγής των μαθητών καθώς και στα σημαντικά οφέλη που προκύπτουν από τη φοίτηση σε αυτά τα σχολεία. Αυτά τα οφέλη περιλαμβάνουν την εφαρμογή καινοτόμων μεθόδων διδασκαλίας, τη λειτουργία ομίλων δημιουργικότητας και την εστίαση στην καλλιέργεια των δεξιοτήτων των μαθητών. Επιπλέον, επισημάνθηκε η θετική επιρροή που ασκείται στα υπόλοιπα τυπικά σχολεία της περιοχής, τόσο στους μαθητές όσο και στους εκπαιδευτικούς, μέσω της διάχυσης των δράσεων και πρακτικών του Πειραματικού Σχολείου.
Προοπτικές και Εναλλακτικές Λύσεις
Για να εξισορροπηθούν τα οφέλη των πειραματικών σχολείων με τις ανάγκες των τοπικών κοινοτήτων, οι αρμόδιες αρχές θα μπορούσαν να εξετάσουν τις εξής λύσεις:
- Δημιουργία νέων σχολικών μονάδων αντί για μετατροπή ήδη υπαρχόντων σχολείων, ώστε να μην προκύπτει ζήτημα στέγασης μαθητών.
- Καλύτερος σχεδιασμός της σχολικής χωροταξίας, λαμβάνοντας υπόψη την πληθυσμιακή κατανομή των μαθητών και τις ανάγκες της περιοχής.
- Ενίσχυση των σχολείων που δεν είναι πειραματικά, ώστε να μην δημιουργούνται ανισότητες μεταξύ των μαθητών που φοιτούν σε διαφορετικού τύπου σχολεία.
- Διάλογος με τους γονείς και τις τοπικές κοινωνίες, ώστε να λαμβάνονται αποφάσεις με μεγαλύτερη συναίνεση και να διασφαλίζεται η ομαλή μετάβαση.
Η ανάγκη για εκπαιδευτική αναβάθμιση είναι αδιαμφισβήτητη, ωστόσο, ο τρόπος με τον οποίο αυτή υλοποιείται πρέπει να λαμβάνει υπόψη τις πραγματικές ανάγκες των μαθητών, των γονέων και των τοπικών κοινωνιών. Ένα ισορροπημένο εκπαιδευτικό σύστημα μπορεί να ενσωματώσει την καινοτομία χωρίς να διαταράξει τις εκπαιδευτικές συνθήκες των ήδη υπαρχόντων σχολείων.
Η ίδρυση και λειτουργία πειραματικών σχολείων έχει όμως προκαλέσει προβλήματα σε διάφορους δήμους της Ελλάδας. Για παράδειγμα, στον Δήμο Ζωγράφου, η μετατροπή του 1ου Γυμνασίου σε πειραματικό σχολείο προκάλεσε αντιδράσεις από γονείς και μαθητές, οι οποίοι ανησυχούσαν για τη μείωση των διαθέσιμων θέσεων για τους μαθητές της περιοχής. Επιπλέον, στον Δήμο Χαλανδρίου, η απόφαση για τη μετατροπή του 1ου Λυκείου σε πειραματικό σχολείο οδήγησε σε διαμαρτυρίες, καθώς οι γονείς εξέφρασαν φόβους για την αναγκαστική μετακίνηση των μαθητών σε άλλα σχολεία. Παρόμοια προβλήματα έχουν αναφερθεί και σε άλλους δήμους, όπως στον Δήμο Νέας Σμύρνης, όπου η μετατροπή του 3ου Γυμνασίου σε πειραματικό σχολείο δημιούργησε ανησυχίες σχετικά με την επάρκεια των σχολικών υποδομών για την κάλυψη των αναγκών των μαθητών της περιοχής.
Στον Δήμο Καλαμαριάς, η μετατροπή του 2ου Γυμνασίου και του 2ου ΓΕΛ σε πειραματικά σχολεία προκάλεσε ανησυχίες, καθώς περίπου 450 μαθητές θα χρειαστεί να μετακινούνται σε σχολεία μακριά από τη γειτονιά τους, επιδεινώνοντας το ήδη υπάρχον πρόβλημα κατανομής μαθητών.
Στη Χίο, η απόφαση για δημιουργία πειραματικών σχολείων αντί προτύπων προκάλεσε αντιδράσεις, με ανησυχίες ότι η επιλογή μαθητών μέσω κλήρωσης δεν θα εξασφαλίσει την επιθυμητή απόδοση των εκπαιδευτικών.
Επιπλέον, στον Δήμο Ρεθύμνου, μετά από αντιδράσεις, «πάγωσε» η απόφαση για μετατροπή σχολείων σε πειραματικά, με τον δήμο να προχωρά τη διαδικασία μέσω ΣΔΙΤ για την κατασκευή και στέγαση των πειραματικών σχολείων.
Αντιδράσεις υπήρξαν και στον Δήμο Ροδόπης, όπου ο Σύλλογος Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης εξέφρασε την αντίθεσή του στη δημιουργία πειραματικών σχολείων υπό το υφιστάμενο καθεστώς, επισημαίνοντας ελλείψεις σε εκπαιδευτικούς και χρηματοδότηση.
Στον Πύργο, η διευθύντρια του 1ου Πειραματικού Σχολείου εξέφρασε την απογοήτευσή της για την έλλειψη χρηματοδότησης και υποστήριξης από τις τοπικές αρχές, αναφέροντας προβλήματα όπως διαρροές και ελλείψεις σε βασικές υποδομές.
Επιπλέον, σε πανελλαδικό επίπεδο, έχουν αναφερθεί προβλήματα στη μεταφορά μαθητών προς και από τα σχολεία τους, με τον Συνήγορο του Πολίτη να επισημαίνει ελλείψεις σε μεταφορικά μέσα και καθυστερήσεις στην υλοποίηση των δρομολογίων, επηρεάζοντας την πρόσβαση των μαθητών στην εκπαίδευση.
Ο Δήμος Αγίας Βαρβάρας και η Αντιδήμαρχος Παιδείας κα Αλεξάνδρα Φέγγη εξέδωσαν θετική ανακοίνωση ως εξής:
Πειραματικά Σχολεία: Κόμβος νεωτερισμού και εξέλιξης στη Δημόσια Εκπαίδευση
“Δυο νέα σχολεία ιδρύθηκαν στην πόλη μας, το 2ο Πειραματικό Λύκειο και το 3ο Πειραματικό Γυμνάσιο σε διασύνδεση με το 8ο Πειραματικό Δημοτικό και το 13ο Πειραματικό Νηπιαγωγείο και γίνεται πολύς λόγος γι’ αυτά.
Ας δούμε, λοιπόν, τι είναι τα Πειραματικά σχολεία και ποιος ο σκοπός ίδρυσής τους.
Ποια είναι τα κοινά τους σημεία με τα υπόλοιπα τυπικά σχολεία και ποιες οι διαφορές τους και γιατί όλο και περισσότεροι γονείς αναζητούν μια θέση για τα παιδιά τους στα Πειραματικά σχολεία.
Αρκεί να αναφέρουμε ότι μόνο το 2024, 10.845 μαθητές διεκδίκησαν 3.003 θέσεις των Πειραματικών.
• Σκοπός ίδρυσης των Πειραματικών
Τα Πειραματικά λειτουργούν ως πιλοτικά μοντέλα, ως καθοδηγητές, για την αναβάθμιση του εκπαιδευτικού έργου. Πειραματίζονται και αξιολογούν την αποτελεσματικότητα και τη βιωσιμότητα νέων παιδαγωγικών μεθόδων προκειμένου να εφαρμοστούν από τα υπόλοιπα σχολεία σε εθνική κλίμακα.
Όλα τα γνωστά μας εκπαιδευτικά συστήματα διαθέτουν Πειραματικά σχολεία με αυτόν τον στόχο. Φινλανδία, Σουηδία, Γαλλία, Γερμανία, Αγγλία, ΗΠΑ κλπ. βασίζονται στα Πειραματικά τους Σχολεία για να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις του μέλλοντος μέσω της εκπαίδευσης.
• Τα κοινά σημεία Πειραματικών και τυπικών σχολείων είναι:
ο δημόσιος χαρακτήρας τους, ο σκοπός της εκπαίδευσης, η διαρθρωτική τους οργάνωση, το επίσημο πρόγραμμα σπουδών του Υπουργείου Παιδείας.
• Η μεγάλη τους διαφορά
επικεντρώνεται στις διαφορετικές προσεγγίσεις στην εκπαίδευση, τόσο στη διδασκαλία όσο και στη μάθηση.
• Διδασκαλία-μάθηση
Τα Πειραματικά είναι πιο ευέλικτα, εφαρμόζουν νέες και καινοτόμες μεθόδους που προκύπτουν από έρευνες και εκπαιδευτικές μελέτες και αυτό επιτρέπει στους μαθητές να βιώσουν νέες μεθόδους μάθησης που ενδέχεται να είναι πιο αποτελεσματικές σε σχέση με τις παραδοσιακές.
Η καινοτομία ενισχύεται, καθώς οι μαθητές/τριες και, κυρίως, οι διδάσκοντες είναι πιο ανοιχτοί στη χρήση νέων εργαλείων, τεχνολογιών και μεθόδων μάθησης.
Τα τυπικά σχολεία ακολουθούν πιο αυστηρές και παραδοσιακές μεθόδους εκπαίδευσης με μεγαλύτερη έμφαση στην τυποποίηση και την ευρύτερη εφαρμογή, παραβλέποντας, συχνά, τη μοναδικότητα και τις ιδιαίτερες εκπαιδευτικές ανάγκες τού κάθε μαθητή και μαθήτριας.
• Αξιολόγηση
Εκτός από τη διδασκαλία, πολυδιάστατη είναι και η αξιολόγηση των μαθητών/τριών. Σε αντίθεση με τα τυπικά σχολεία τα οποία λαμβάνουν υπόψη μόνο τις ακαδημαϊκές επιδόσεις με στόχο τη βαθμολογία, η αξιολόγηση των παιδιών είναι προσαρμοσμένη και αυτή στις ανάγκες τους, σχεδιασμένη έτσι ώστε να προάγει την προσωπική ανάπτυξη, την κοινωνική συνεργασία, την αυτογνωσία τους και συνοδεύεται από διαδικασίες αυτοαξιολόγησης, διαξιολόγησης και το σημαντικότερο, από συνεχή ανατροφοδότηση.
• Εκπαιδευτικοί
Ακριβώς επειδή όλες αυτές οι απαιτήσεις ως προς τη διδακτική πρακτική είναι υψηλές, στα Πειραματικά συγκεντρώνονται εκπαιδευτικοί με υψηλά ακαδημαϊκά προσόντα, αλλά και όσοι αισθάνονται ότι μπορούν να ανταποκριθούν και θέλουν να εργαστούν σε αυτά και οι οποίοι αξιολογούνται κατά τακτά χρονικά διαστήματα επί του συνόλου του διδακτικού τους έργου.
• Μαθητές
Τα Πειραματικά έχουν υπερτοπικό χαρακτήρα. Ο αριθμός των μαθητών/τριών είναι περιορισμένος λόγω της φύσης των σχολείων αυτών και βοηθά στην παρακολούθηση και ανάλυση της απόδοσης των καινοτόμων πρακτικών σε ένα πιο ελεγχόμενο περιβάλλον.
Οι μαθητές και οι μαθήτριες εισάγονται με κλήρωση ώστε να είναι τυχαίο δείγμα και είναι δημόσια ηλεκτρονική κλήρωση για την εξασφάλιση της διαφάνειας.
Η κλήρωση διασφαλίζει ίση πρόσβαση σε όλους τους μαθητές και μαθήτριες, χωρίς να επιτρέπει σε κοινωνικά ή οικονομικά κριτήρια να καθορίσουν ποιος θα έχει πρόσβαση σε αυτά τα σχολεία. Με αυτόν τον τρόπο, προάγεται η δικαιοσύνη και η άμβλυνση των κοινωνικών ανισοτήτων, καθώς οι μαθητές, ανεξαρτήτως κοινωνικής θέσης, έχουν ίσες ευκαιρίες να εισαχθούν σε εκπαιδευτικά ιδρύματα υψηλών προδιαγραφών.
Οι μαθητές των Πειραματικών που είναι συνδεδεμένα μεταξύ τους, εισάγονται, αυτοδικαίως, στο Πειραματικό της επόμενης βαθμίδας εκπαίδευσης.
Δηλαδή στην Αγία Βαρβάρα, οι μαθητές του 13ου Νηπιαγωγείου θα εισαχθούν στο 8ο Πειραματικό Δημοτικό, μετά στο 3ο Πειραματικό Γυμνάσιο και στη συνέχεια στο 2ο Πειραματικό Λύκειο. Αλλά θα υπάρχουν στη Α τάξη του κάθε σχολείου κενές θέσεις για την κλήρωση μαθητών που δεν θα έχουν παρακολουθήσει, προηγουμένως, Πειραματικό σχολείο.
• Διάχυση δράσεων και δραστηριοτήτων
Τα Πειραματικά διαχέουν στην τοπική κοινωνία, με όφελος των υπολοίπων σχολικών της μονάδων, όλες τις καλές πρακτικές που έχουν εφαρμόσει ώστε αν επιθυμούν να τις ακολουθήσουν ή να αποτελέσουν πηγή έμπνευσης για τον σχεδιασμό νέων.
Για όλους τους παραπάνω, εν συντομία, λόγους, τα Πειραματικά δεν είναι σχολεία που καταστρέφουν τη δημόσια εκπαίδευση ούτε οξύνουν τις κοινωνικές ανισότητες. Αντιθέτως, ο σκοπός τους είναι η αναβάθμισή της, η εξέλιξη του εκπαιδευτικού συστήματος, η ολιστική ανάπτυξη των μαθητών/τριών, η συμπερίληψη, η ανταπόκριση της εκπαίδευσης στις ανάγκες της κοινωνίας.
Η πρόκληση δεν είναι ο πόλεμος εναντίον των Πειραματικών αλλά η απαίτηση ακόμη μεγαλύτερης υποστήριξής τους από την Πολιτεία ώστε να επιτελούν απρόσκοπτα και με επιτυχία τον σκοπό ύπαρξής τους.”
Διαμαρτυρίες και Κινητοποιήσεις για τα Πειραματικά Σχολεία
Οι αντιδράσεις για τη μετατροπή σχολείων σε πειραματικά δεν περιορίζονται μόνο σε τοπικές διαμαρτυρίες, αλλά έχουν οδηγήσει και σε κινητοποιήσεις από συλλόγους γονέων, εκπαιδευτικών και μαθητών. Πολλοί από αυτούς υποστηρίζουν ότι η διαδικασία γίνεται χωρίς διαβούλευση με τις τοπικές κοινωνίες, δημιουργώντας περισσότερα προβλήματα από όσα επιλύει.
Μορφές Διαμαρτυρίας
• Καταλήψεις σχολείων: Σε κάποιες περιπτώσεις, μαθητές και γονείς έχουν καταλάβει σχολεία, διαμαρτυρόμενοι για την αλλαγή του χαρακτήρα τους και την ανάγκη μετακίνησης μαθητών σε άλλες περιοχές.
• Παρεμβάσεις σε δημοτικά συμβούλια: Σύλλογοι γονέων και εκπαιδευτικοί έχουν παρέμβει σε συνεδριάσεις δημοτικών συμβουλίων, ζητώντας να μην προχωρήσουν οι αλλαγές χωρίς να ληφθούν υπόψη οι ανάγκες των τοπικών μαθητών.
• Ανοιχτές επιστολές και ψηφίσματα: Σε πολλούς δήμους έχουν κατατεθεί ψηφίσματα προς το Υπουργείο Παιδείας, με αιτήματα για πάγωμα των αποφάσεων ή εξεύρεση εναλλακτικών λύσεων.
Οι Θέσεις του Υπουργείου Παιδείας
Το Υπουργείο Παιδείας υποστηρίζει ότι η δημιουργία πειραματικών σχολείων ενισχύει την καινοτομία στην εκπαίδευση και παρέχει ίσες ευκαιρίες σε μαθητές από διαφορετικά κοινωνικοοικονομικά υπόβαθρα. Ωστόσο, δεν έχει προχωρήσει σε συνολική λύση για τα προβλήματα που έχουν προκύψει στους δήμους.
Προτάσεις του Υπουργείου:
• Δημιουργία περισσότερων σχολικών κτηρίων μέσω συμπράξεων δημόσιου και ιδιωτικού τομέα (ΣΔΙΤ).
• Μελέτη για την καλύτερη κατανομή των μαθητών ώστε να μην επιβαρύνονται άλλα σχολεία.
• Ενίσχυση των υπαρχόντων σχολείων για να μπορούν να φιλοξενούν περισσότερους μαθητές.
Παρά τις δεσμεύσεις, οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί υποστηρίζουν ότι οι λύσεις αυτές είναι θεωρητικές και δεν έχουν ακόμα εφαρμοστεί στην πράξη.
Τι Μπορεί να Γίνει;
Για να εξισορροπηθεί η ανάγκη για καινοτόμα εκπαιδευτικά προγράμματα με τη διατήρηση της ομαλής λειτουργίας των σχολείων, μπορούν να εξεταστούν οι εξής λύσεις:
- Εξεύρεση νέων χώρων για πειραματικά σχολεία, αντί της μετατροπής ήδη λειτουργούντων σχολείων.
- Αύξηση της χρηματοδότησης για τις τοπικές εκπαιδευτικές δομές, ώστε να μην επιβαρύνονται τα σχολεία που απορροφούν μαθητές από άλλες περιοχές.
- Στενή συνεργασία του Υπουργείου με τις τοπικές κοινωνίες, ώστε να λαμβάνονται υπόψη οι πραγματικές ανάγκες των μαθητών και των οικογενειών τους.
- Διαφανής διαδικασία διαλόγου, ώστε να μην λαμβάνονται αιφνιδιαστικές αποφάσεις χωρίς την ενημέρωση και τη συναίνεση των ενδιαφερομένων.
Η μετατροπή των σχολείων σε πειραματικά μπορεί να προσφέρει ποιοτική εκπαίδευση και νέες ευκαιρίες στους μαθητές, αλλά πρέπει να γίνεται με σχεδιασμό και σεβασμό προς τις τοπικές κοινωνίες. Διαφορετικά, οι αντιδράσεις θα συνεχιστούν και το εκπαιδευτικό σύστημα θα αντιμετωπίζει διαρκή προβλήματα.
