H Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε μια σειρά τροποποιήσεων στην ισχύουσα νομοθεσία για τον εκσυγχρονισμό της πολιτικής συνοχής, για να την καταστήσει πιο ευέλικτη, προκειμένου να συμβάλει στην αντιμετώπιση των πολλών νέων προκλήσεων που έχουν προκύψει από τη διαπραγμάτευση και την έγκριση της τρέχουσας προγραμματικής περιόδου το 2021.
Δίνοντας προτεραιότητα στις επενδύσεις σε κρίσιμες τεχνολογίες, άμυνα, ενέργεια και κοινωνική ευημερία, αυτές οι μεταρρυθμίσεις στοχεύουν να δώσουν στην Ευρώπη μια εργαλειοθήκη κατάλληλη για την εποχή που ζούμε. Προσκαλώντας τα κράτη μέλη και τις περιφέρειες να επαναπρογραμματίσουν πόρους από την προγραμματική περίοδο 2021-2027, η Επιτροπή προχωρά να εξασφαλίσει το μέλλον της Ευρώπης, να εξασφαλίσει την οικονομική της ανάπτυξη και να προστατεύσει τους πολίτες της από τους τρέχοντες και αναδυόμενους κινδύνους. Η προσαρμογή της πολιτικής συνοχής είναι θέμα διατήρησης των βασικών αρχών της και του στόχου της να προωθήσει την ανάπτυξη και τη σύγκλιση.
Αλλαγή για μεγαλύτερη ανταγωνιστικότητα
Η διατήρηση της υπεροχής της Ευρώπης απέναντι στον παγκόσμιο ανταγωνισμό είναι υψίστης σημασίας για τη διασφάλιση μακροχρόνιας ευημερίας για την Ένωση. Ειδικότερα, η βιομηχανική καινοτομία εξαρτάται από μεγαλύτερες επενδύσεις σε κρίσιμες τεχνολογίες—όπως αυτές που προσδιορίζονται μέσω της πλατφόρμας Strategic Technologies for Europe (STEP), όπως η καθαρή τεχνολογία, η βιοτεχνολογία ή η καινοτομία βαθιάς τεχνολογίας. Το STEP, που έχει ήδη τοποθετηθεί ως το πρωταρχικό μέσο της ΕΕ για αυτόν τον στόχο, πρόκειται να γίνει πιο σημαντικό στο πλαίσιο των τρεχουσών προτάσεων μεταρρυθμίσεων. Η Επιτροπή επεκτείνει την υποστήριξη της πολιτικής συνοχής σε επιχειρήσεις όλων των μεγεθών, αντιμετωπίζοντας έτσι βιομηχανικές προκλήσεις όπως η απαλλαγή από τις ανθρακούχες εκπομπές, συμπεριλαμβανομένου του τομέα της αυτοκινητοβιομηχανίας. Δεδομένου του κεντρικού ρόλου των μεγάλων επιχειρήσεων στην προώθηση της καινοτομίας και της μεταφοράς τεχνολογίας, η Επιτροπή προτείνει να τους προσφέρει την υποστήριξη της πολιτικής συνοχής σε κρίσιμους τομείς όπως η άμυνα, οι στρατηγικές τεχνολογίες και η απαλλαγή από τις ανθρακούχες εκπομπές. Αυτή η υποστήριξη θα βοηθήσει τις επιχειρήσεις να δημιουργήσουν τοπικές αλυσίδες εφοδιασμού και τεχνολογικά clusters, διασφαλίζοντας ότι η ΕΕ διαθέτει την υποδομή και την τεχνολογική ικανότητα για να αντιμετωπίσει μελλοντικές προκλήσεις.
Η απόφαση να συμπεριληφθεί η υποστήριξη για μεγαλύτερες βιομηχανίες εξαρτάται από την ικανότητά τους να οδηγούν την έρευνα και την ανάπτυξη, να κατευθύνουν τη μεταφορά τεχνολογίας και να ενισχύσουν την ικανότητα της Ευρώπης να καινοτομεί σε ένα ευρύ φάσμα τομέων, συμβάλλοντας έτσι στην περιφερειακή ανάπτυξη.
Μεγαλύτερη εστίαση στην ασφάλεια
Η ανακοίνωση του εκσυγχρονισμού της πολιτικής συνοχής έρχεται επίσης όταν η στάση της ΕΕ στον γεωπολιτικό πίνακα ελέγχου αλλάζει ραγδαία. Η τριετής υποστήριξη στην Ουκρανία κατά της εισβολής της Ρωσίας, μαζί με την αυξανόμενη ανάγκη για μια εγχώρια συντονισμένη ευρωπαϊκή αμυντική ικανότητα οδήγησαν την Επιτροπή να ξεκινήσει την πρωτοβουλία ReArmEU μόλις πριν από εβδομάδες. Το αίτημα για μεγαλύτερη εστίαση στην άμυνα και την ασφάλεια από την ΕΕ επαναλαμβάνεται από το 30% των Ευρωπαίων που θεωρούν την παγκόσμια αστάθεια μια πιεστική ανησυχία (Ευρωβαρόμετρο) και το 66% που λέει ότι η ΕΕ πρέπει να αναλάβει μεγαλύτερο ρόλο στην προστασία των πολιτών σε περιόδους παγκόσμιων κρίσεων (Έρευνα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου). Με τη χθεσινή ανακοίνωση, η Επιτροπή καθιστά διαθέσιμη την πολιτική συνοχής στα κράτη μέλη που επιλέγουν να επενδύσουν περισσότερο σε αμυντικές βιομηχανίες και υποδομές ζωτικής σημασίας.
Η επένδυση είναι απολύτως εθελοντική και στη διακριτική ευχέρεια των μεμονωμένων κρατών μελών. Η διαθεσιμότητα των ταμείων συνοχής παρέχει την απαραίτητη ευελιξία για την ανταπόκριση στις εθνικές ανάγκες και προτεραιότητες. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο τα προγράμματα συνοχής στις ανατολικές παραμεθόριες περιοχές, που επηρεάζονται δυσανάλογα από τον επιθετικό πόλεμο της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας, θα επωφεληθούν από υψηλότερα οικονομικά κίνητρα για τα έργα στο πλαίσιο των νέων στρατηγικών προτεραιοτήτων.
Η στήριξη της πολιτικής συνοχής θα μπορούσε να περιλαμβάνει επενδύσεις σε τεχνολογίες και υποδομές διπλής χρήσης, όπως δίκτυα μεταφορών, που προορίζονται κυρίως για μη στρατιωτική χρήση, αλλά μπορούν επίσης να βελτιώσουν τη στρατιωτική κινητικότητα.
Πίνοντας μια γουλιά: ανθεκτικότητα στο νερό
Η διαχείριση των υδάτων είναι μια άλλη προτεραιότητα που προσδιορίζεται στις προτεινόμενες αλλαγές. Καθώς η κλιματική αλλαγή οδηγεί σε συχνότερες ξηρασίες και ελλείψεις νερού, η Επιτροπή έθεσε στο τραπέζι μέτρα για την ενίσχυση της ανθεκτικότητας στο νερό σε ολόκληρη την ΕΕ. Το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) θα υποστηρίξει έργα που αποσκοπούν στη βελτίωση της αποδοτικότητας των υδάτων, στην ψηφιοποίηση των υδάτινων υποδομών και στον μετριασμό των επιπτώσεων της ερημοποίησης σε συμμόρφωση, μεταξύ άλλων, με την Οδηγία για την επεξεργασία των αστικών λυμάτων. Αυτή η έμφαση στη διαχείριση των υδάτων αναγνωρίζει την αδυναμία αντιμετώπισης μελλοντικών προκλήσεων χωρίς αποτελεσματική υποδομή διανομής.
Για τους πολίτες, αυτό σημαίνει διασφάλιση μιας πιο αξιόπιστης και βιώσιμης παροχής νερού, η οποία είναι κρίσιμη τόσο για την επιβίωση, την παραγωγή τροφίμων όσο και για τις οικονομικές δραστηριότητες. Οι επενδύσεις σε υποδομές νερού συμβάλλουν σε μια πιο πράσινη, πιο βιώσιμη Ευρώπη, ωφελώντας άμεσα τις κοινότητες βελτιώνοντας την ποιότητα ζωής τους και μετριάζοντας τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής.
Get a Roof: αντιμετώπιση της στεγαστικής κρίσης
Η στέγαση παραμένει βασικό μέλημα για πολλούς πολίτες της ΕΕ, με το 23% των ερωτηθέντων σε πρόσφατη έρευνα του Ευρωβαρόμετρου να επισημαίνει την έλλειψη οικονομικά προσιτή στέγαση ως πιεστικό ζήτημα. Ενώ η πολιτική συνοχής είχε ήδη αναπτύξει πρωτοβουλίες για την αντιμετώπιση αυτού του ζητήματος, οι επερχόμενες αλλαγές επιτρέπουν στα κράτη μέλη να έχουν πρόσβαση και να κινητοποιούν περισσότερους πόρους.
Η Επιτροπή προτείνει οικονομικά κίνητρα για τα κράτη μέλη για την αντιμετώπιση αυτού του κενού, ιδίως σε πόλεις και περιφέρειες όπου η προσιτή στέγαση είναι σπάνια.
Συγκεκριμένα, τα κράτη μέλη και οι περιφέρειες θα μπορούν επίσης να αξιοποιούν ιδιωτική χρηματοδότηση και χρηματοδότηση με ευνοϊκούς όρους χρησιμοποιώντας ένα νέο χρηματοδοτικό μέσο που έχει συσταθεί από κοινού με την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων. Το μέσο θα συνδυάζει τη χρηματοδότηση της συνοχής με τους πόρους της ΕΤΕπ και άλλων διεθνών χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων, καθώς και εθνικών διαφημιστικών και εμπορικών τραπεζών.
Ο γενικός στόχος είναι να διπλασιαστεί η χρηματοδότηση συνοχής που επενδύεται στη στέγαση από 7,5 σε 15 δισεκατομμύρια.
Ηλεκτρική αίσθηση: υποστήριξη στην ενεργειακή μετάβαση
Οι επικαιροποιημένες προτεραιότητες επαναλαμβάνουν την εστίαση της ενεργειακής μετάβασης και την επένδυση σε υποδομές επαναφόρτισης και ενεργειακές διασυνδέσεις: δομές που επιτρέπουν ανταλλαγές μεταξύ δικτύων, εμπορία ηλεκτρικής ενέργειας μεταξύ διαφορετικών περιοχών και διαχείριση της ζήτησης αιχμής. Αυτό θα είναι ζωτικής σημασίας για την επιτάχυνση της ενεργειακής μετάβασης και την προώθηση της καθαρής κινητικότητας, ενώ η πρόταση θα διευκολύνει επίσης τη χρηματοδότηση μέτρων απαλλαγής από τις ανθρακούχες εκπομπές για τα κράτη μέλη και τις περιφέρειες.
Ευελιξία και υποστήριξη για τα κράτη μέλη
Τέλος, η Επιτροπή έλαβε υπόψη τις πολλές εκκλήσεις για μεγαλύτερη ευελιξία στη χρήση των πόρων. Για το θέμα αυτό, ο εκτελεστικός αντιπρόεδρος της Επιτροπής Raffaele Fitto, μιλώντας στον Τύπο χθες στο Στρασβούργο, δήλωσε ότι η προετοιμασία των επικαιροποιημένων προτεραιοτήτων βασίζεται σε έντονες διαβουλεύσεις μηνών. Υπενθύμισε ότι από την ανάληψη των καθηκόντων του έχει περιοδεύσει σε κράτη μέλη της ΕΕ, συνάντησε όλους τους υπουργούς συνοχής, μίλησε με προέδρους περιφερειών, δημάρχους και αντιπροσώπους στην Επιτροπή των Περιφερειών. «Το να είμαστε στο έδαφος είναι ζωτικής σημασίας για να κατανοήσουμε τις ανάγκες των περιφερειών» και υπενθυμίζοντας την επίσκεψή του στην Ελλάδα, όπου μίλησε με δημάρχους από νησιά ή στη Lappeenranta στα ανατολικά σύνορα της Φινλανδίας EVP Fitto, πρόσθεσε ότι η πολιτική συνοχής πρέπει να διασφαλίζει ανταποκρίσεις στις τοπικές ανάγκες που μπορεί να διαφέρουν πολύ από τη μια περιοχή στην άλλη.
Για το λόγο αυτό, τα κράτη μέλη θα μπορούν να μεταφέρουν έργα από τη Διευκόλυνση Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (RRF) σε προγράμματα πολιτικής συνοχής, εάν είναι απίθανο να τηρήσουν την προθεσμία του 2026. Επιπλέον, τα κράτη μέλη θα μπορούν να λαμβάνουν έως και το 30% της χρηματοδότησής τους εκ των προτέρων για έργα εστιασμένα σε στρατηγικές προτεραιότητες, με τη χρηματοδότηση να καλύπτεται πλήρως από την ΕΕ, χωρίς να διασφαλίζεται επιπλέον κόστος για τα κράτη μέλη και να ενισχύεται η οικονομική ευελιξία.
