Ένας από τους σημαντικότερους ρόλους της Τοπικής Αυτοδιοίκησης σήμερα είναι η υποστήριξη της Τρίτης Ηλικίας στην αξιοποίηση της Ψηφιακής Μετάβασης.
Σε μια εποχή ταχείας γήρανσης του πληθυσμού και ραγδαίας τεχνολογικής εξέλιξης, η κοινωνική μέριμνα δεν μπορεί να παραμένει στάσιμη. Η φροντίδα της τρίτης ηλικίας εισέρχεται σε μια νέα εποχή, όπου η τεχνολογία δεν αποτελεί πολυτέλεια αλλά αναγκαιότητα. Ο Δήμος Κηφισιάς, με μία εμπνευσμένη πρωτοβουλία, φέρνει στο προσκήνιο το πώς η καινοτομία μπορεί να μετασχηματίσει την καθημερινότητα των ηλικιωμένων πολιτών, ενώ διεθνείς πρακτικές αποδεικνύουν ότι η τεχνητή νοημοσύνη και η ρομποτική έχουν ήδη αρχίσει να αλλάζουν τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε την κοινωνική φροντίδα.
Την Τρίτη 6 Μαΐου, τα ΚΑΠΗ του Δήμου Κηφισιάς, σε συνεργασία με την εταιρεία τεχνολογικής εκπαίδευσης Garage και την Ελληνική Γεροντολογική & Γηριατρική Εταιρεία (ΕΓΓΕ), διοργάνωσαν στο Πολιτιστικό Κέντρο του Δήμου ημερίδα με θέμα «Η Τεχνολογία ως Σύμμαχος στην Καθημερινότητα της Τρίτης Ηλικίας». Την εκδήλωση προλόγισε ο καθηγητής Χειρουργικής του ΕΚΠΑ και Πρόεδρος της ΕΓΓΕ, κ. Ιωάννης Γ. Καραϊτιανός, ενώ χαιρετισμούς απηύθυναν ο Δήμαρχος Κηφισιάς Βασίλης Ξυπολυτάς και οι Εντεταλμένοι Δημοτικοί Σύμβουλοι Α. Βαλασοπούλου, Δ. Καρράς και Γ. Κασναφέρης.
Στόχος της ημερίδας ήταν να καταδείξει πώς η τεχνολογία μπορεί να αποτελέσει εργαλείο ενδυνάμωσης για τους ηλικιωμένους, προσφέροντας ευκαιρίες ψυχαγωγίας, κοινωνικής ένταξης και ενίσχυσης της αυτονομίας. Μέσα από διαδραστικές εφαρμογές, ρομποτικά παιχνίδια και παραδείγματα καλών πρακτικών, οι συμμετέχοντες ήρθαν σε επαφή με την τεχνολογική καινοτομία με τρόπο βιωματικό και προσιτό.
Παραδείγματα από το εξωτερικό: Τεχνητή νοημοσύνη στην υπηρεσία της φροντίδας
Στο Ηνωμένο Βασίλειο, η εταιρεία AllyCares εφαρμόζει ένα σύστημα αισθητήρων που παρακολουθεί τους ήχους στους χώρους διαμονής των ηλικιωμένων κατά τη διάρκεια της νύχτας. Όταν ανιχνευθεί κάτι ασυνήθιστο, αποστέλλεται ηχητικό απόσπασμα στους φροντιστές, ώστε να αποφασίσουν εάν απαιτείται παρέμβαση. Έτσι, αποφεύγονται οι συχνοί έλεγχοι που διαταράσσουν τον ύπνο των ενοίκων, ενώ έχει αποδειχθεί ότι μειώνονται και οι προλήψιμες νοσηλείες.
Παράλληλα, στο γηροκομείο Elmbrook Court στο Oxfordshire, χρησιμοποιείται η εφαρμογή Painchek, μέσω της οποίας οι φροντιστές εντοπίζουν δείκτες πόνου στο πρόσωπο των ενοίκων, ακόμα και όταν αυτοί δεν μπορούν να επικοινωνήσουν λεκτικά. Η εφαρμογή αξιολογεί τον πόνο και υποδεικνύει πιθανές ανάγκες για αναλγητική αγωγή, συμβάλλοντας στην καλύτερη φροντίδα αλλά και στην καθησύχαση των συγγενών.
Εκπαίδευση φροντιστών με ρομπότ και ψηφιακά δίδυμα
Το Ινστιτούτο Ρομποτικής του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης αναπτύσσει ένα ρομπότ που αντιδρά στο άγγιγμα, προσομοιώνοντας τον ανθρώπινο πόνο. Το ρομπότ αυτό χρησιμοποιείται για την εκπαίδευση φοιτητών εργοθεραπείας στο Oxford Brookes, προσφέροντας τη δυνατότητα προσομοίωσης κλινικών περιστατικών χωρίς την ανάγκη ανθρώπινου υποκειμένου. Η ομάδα στοχεύει στην ανάπτυξη «ψηφιακών διδύμων» ηλικιωμένων ασθενών, ώστε οι φροντιστές να μπορούν να εξασκούνται με ακρίβεια σε ρεαλιστικές συνθήκες.
Είναι όμως επιτακτική ανάγκη οι ηλικιωμένοι να υποστηριχθούν για να χρησιμοποιήσουν τις νέες τεχνολογίες γενικώς και τις νέες συσκευές. Μην ξεχνάμε άλλωστε ότι οι ηλικιωμένοι είναι τα πρώτα θύματα στην ηλεκτρονική απάτη.
Οι προκλήσεις: Ηθικά διλήμματα και κοινωνικές ισορροπίες
Η είσοδος της τεχνολογίας στην παροχή φροντίδας δημιουργεί και νέες προκλήσεις. Η διασφάλιση της ιδιωτικότητας, η ανάγκη για συναίνεση και ο κίνδυνος αντικατάστασης της ανθρώπινης επαφής από αλγόριθμους είναι θέματα που πρέπει να αντιμετωπιστούν με σοβαρότητα. Ειδικοί προειδοποιούν πως η τεχνολογία πρέπει να ενισχύει και όχι να υποκαθιστά τη φροντίδα. Η Δρ Καρολάιν Γκριν, ειδικός στην κοινωνική φροντίδα, επισημαίνει ότι «η Τεχνητή Νοημοσύνη δεν μπορεί να υποκαταστήσει την ανθρώπινη παρουσία – πρέπει να συνεχίσουμε να επενδύουμε στους ανθρώπους που προσφέρουν φροντίδα». Χρειάζεται ορθός συνδυασμός.
Η ελληνική πραγματικότητα και οι πρώτες προσπάθειες
Στην Ελλάδα, παρά τις καθυστερήσεις, αρχίζουν να διαφαίνονται ελπιδοφόρες πρωτοβουλίες. Ο Δήμος Τρικκαίων εφαρμόζει το πιλοτικό πρόγραμμα Smart Living for Seniors, όπου αισθητήρες σε σπίτια ηλικιωμένων που ζουν μόνοι παρακολουθούν τη δραστηριότητα και ειδοποιούν τις υπηρεσίες σε περίπτωση αδράνειας. Ο Δήμος Θεσσαλονίκης έχει αναπτύξει την Ψηφιακή Κάρτα Υγείας Ηλικιωμένου, η οποία περιέχει κρίσιμα ιατρικά δεδομένα και διευκολύνει την άμεση παροχή φροντίδας.
Πρόσφατες δράσεις από ιδιωτικούς φορείς, όπως η συνεργασία μεταξύ του Ομίλου Βιοϊατρική και του Ινστιτούτου Prolepsis για την εξ αποστάσεως παρακολούθηση ηλικιωμένων με χρόνια νοσήματα, δείχνουν ότι υπάρχει κινητικότητα – όμως απαιτείται θεσμική και συστηματική υποστήριξη.
Μια υβριδική προσέγγιση με τον άνθρωπο στο επίκεντρο
Η τεχνολογία έχει τη δύναμη να βελτιώσει ριζικά τη ζωή των ηλικιωμένων, να ενισχύσει την αυτονομία τους και να υποστηρίξει τους φροντιστές τους. Ωστόσο, ο δρόμος για μια πραγματικά συμπεριληπτική και αποτελεσματική αξιοποίησή της απαιτεί ισορροπία: σεβασμό στην ιδιωτικότητα, ανθρώπινη παρουσία και κοινωνική ευαισθησία.
Η πρωτοβουλία του Δήμου Κηφισιάς αναδεικνύει ένα νέο πρότυπο: αυτό του τεχνολογικά ενδυναμωμένου ηλικιωμένου, που δεν μένει στο περιθώριο της καινοτομίας, αλλά συμμετέχει ενεργά σε αυτήν. Είναι στο χέρι των τοπικών κοινωνιών, της πολιτείας και των τεχνολογικών φορέων να συνεργαστούν ώστε η καινοτομία να φτάσει σε κάθε γωνιά της Ελλάδας – και να εξυπηρετεί, πρωτίστως, τον άνθρωπο.
