Την έντονη αντίθεσή του στα σχέδια του Υπουργείου Περιβάλλοντος για τη δημιουργία δικτύου έξι μονάδων “ενεργειακής αξιοποίησης αστικών σύμμεικτων αποβλήτων” εκφράζει το Σωματείο “Ελληνικό Δίκτυο ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΦΥΣΗΣ”, επικαλούμενο τα συμπεράσματα διεθνούς επιστημονικής έκθεσης που καταδεικνύει τις σοβαρές επιπτώσεις της αποτέφρωσης αποβλήτων στην υγεία και το περιβάλλον.
Σε σχετική επιστολή που απευθύνεται σε θεσμικούς φορείς, πολιτικά κόμματα και οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, το Σωματείο ζητά την άμεση απόσυρση του σχεδιασμού για μονάδες καύσης, τονίζοντας ότι πρόκειται για την λιγότερο επιθυμητή επιλογή πριν την ταφή σύμφωνα με την ιεραρχία της διαχείρισης αποβλήτων και μη συμβατή με τους στόχους της κυκλικής οικονομίας.
Με αφορμή τη μελέτη σκοπιμότητας που παρουσίασε το Υπουργείο στις 29 Απριλίου 2025, καθώς και τις δηλώσεις του Γενικού Γραμματέα Διαχείρισης Αποβλήτων κ. Μανώλη Γραφάκου, οι “Φίλοι της Φύσης” προχώρησαν στη μετάφραση και διάδοση των βασικών ευρημάτων της Έκθεσης του IPEN “Waste Incineration Drives the Triple Planetary Crisis”, η οποία καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η αποτέφρωση:
• Συμβάλλει καθοριστικά στην τριπλή πλανητική κρίση (κλιματική αλλαγή, απώλεια βιοποικιλότητας, τοξική ρύπανση),
• Ενέχει κινδύνους για τη δημόσια υγεία,
• Καταστρέφει πολύτιμους φυσικούς πόρους και επιβαρύνει το περιβάλλον με τοξικά απόβλητα και εκπομπές.
Οι “Φίλοι της Φύσης” υπογραμμίζουν την ανάγκη για πολιτικές μηδενικών αποβλήτων, με έμφαση στην πρόληψη, επαναχρησιμοποίηση, κομποστοποίηση, ανακύκλωση και ασφαλή διάθεση των υπολειμματικών απορριμμάτων χωρίς καύση. Ακολουθεί αναλυτική παρουσίαση των ευρημάτων της έκθεσης.
Διαβάστε την επιστολή:
Αρ.Πρωτ. 23.05.2025
ΠΡΟΣ:
- Γ.Γ Διαχείρισης Αποβλήτων του Υπουργείου Περιβάλλοντος κ.Μανώλη Γραφάκο
- Γενική Γραμματεία Συντονισμού Διαχείρισης Αποβλήτων
- Δίκτυο Φορέων Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων (Δίκτυο ΦοΔΣΑ)
- ΕΟΑΝ
- ΚΕΔΕ, ΕΝΠΕ
- Πανελλήνια Ομοσπονδία Εργαζομένων στου Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΠΟΕ – ΟΤΑ)
- Αντιπροσωπεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής
- Κόμματα
- Περιβαλλοντικές ΜΚΟ – ΔΥΤΙΚΟ ΜΕΤΩΠΟ
- ΜΜΕ
- ΘΕΜΑΤΑ:
1) Να εγκαταλειφθεί η ιδέα του Υπουργείου Περιβάλλοντος για τη “δημιουργία δικτύου μονάδων «ενεργειακής αξιοποίησης αστικών σύμμεικτων αποβλήτων” που είναι η τελευταία και μη επιθυμητή επιλογή στην ΠΥΡΑΜΙΔΑ, πριν την ταφή, και για αυτό μη συμβατής με τους στόχους της κυκλικής οικονομίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
2) Παρουσίαση της “Έκθεσης: Η καύση αποβλήτων προκαλεί την τριπλή πλανητική κρίση | Report: Waste Incineration Drives the Triple Planetary Crisis”, IPEN (Διεθνές Δίκτυο Εξάλειψης Ρύπων), 3 Σεπτεμβρίου 2024
Το Σωματείο “Ελληνικό Δίκτυο ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΦΥΣΗΣ” μετέφρασε και θέτει σε γνώση σας τα βασικά ευρήματα της Έκθεσης με θέμα: “Η καύση αποβλήτων προκαλεί την τριπλή πλανητική κρίση/ Report: Waste Incineration Drives the Triple Planetary Crisis. Η Έκθεση δημοσιεύτηκε στο IPEN (Διεθνές Δίκτυο Εξάλειψης Ρύπων), 3 Σεπτεμβρίου 2024.
- Με αφορμή,
Α) Την παρουσίαση των βασικών σημείων της μελέτης σκοπιμότητας για τη δημιουργία δικτύου μονάδων «ενεργειακής αξιοποίησης αστικών σύμμεικτων αποβλήτων», η οποία εκπονήθηκε για λογαριασμό του Υπουργείου Περιβάλλοντος και παρουσιάστηκε στις 29 Απριλίου 2025,
Β) Τα πρόσφατα δημοσιεύματα και τις δηλώσεις του Γ.Γ Διαχείρισης Αποβλήτων του Υπουργείου Περιβάλλοντος κ.Μανώλη Γραφάκου που ακολούθησαν, - ‘Άρθρο του κ.Γιώργου Λαλιού στην ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ: “Το σχέδιο για 6 μονάδες καύσης απορριμμάτων – Η μελέτη του υπουργείου Περιβάλλοντος που προβλέπει το δίκτυο για την «ενεργειακή αξιοποίηση» των σκουπιδιών. Οι οικονομικές παράμετροι του εγχειρήματος και οι περιβαλλοντικές ενστάσεις” (20.05.2025)
- Συνέντευξη του κ.Γραφάκου στην εκπομπή «Plug Into Green» της τηλεόρασης OPEN (20.05.2025)
Η θέση των ΦτΦ συνοπτικά είναι ότι: “οι έξι μονάδες καύσης απορριμμάτων που εξήγγειλε η κυβέρνηση, μέσω του Υπουργείου Περιβάλλοντος είναι :
α) “η λιγότερο επιθυμητή επιλογή πριν την τελική διάθεση”, σύμφωνα με την “ΠΥΡΑΜΙΔΑ ΙΕΡΑΡΧΗΣΗΣ ΕΠΙΛΟΓΩΝ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΣΤΕΡΕΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ”
β) επικίνδυνη για τη δημόσια υγεία,
γ) αιτία για την πρόκληση της τριπλής πλανητικής κρίσης α) της κλιματικής αλλαγής, β) της απώλειας βιοποικιλότητας και γ) της τοξικής ρύπανσης. (όπως παρουσιάζεται και στα συμπεράσματα της έκθεσης που ακολουθεί)”
Η ΠΡΟΤΑΣΗ ΤΩΝ ΦΙΛΩΝ ΤΗΣ ΦΥΣΗΣ ΕΙΝΑΙ:
• Να εγκαταλειφθεί η ιδέα του Υπουργείου Περιβάλλοντος για τη “δημιουργία δικτύου μονάδων «ενεργειακής αξιοποίησης αστικών σύμμεικτων αποβλήτων” που είναι η τελευταία και μη επιθυμητή επιλογή στην ΠΥΡΑΜΙΔΑ, πριν την ταφή, και για αυτό μη συμβατής με τους στόχους της κυκλικής οικονομίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
ΑΚΟΛΟΥΘΕΙ Η ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΕΚΘΕΣΗΣ:
Η καύση αποβλήτων προκαλεί την τριπλή πλανητική κρίση | Report: Waste Incineration Drives the Triple Planetary Crisis”, IPEN (Διεθνές Δίκτυο Εξάλειψης Ρύπων), 3 Σεπτεμβρίου 2024
ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΕΚΘΕΣΗΣ:
Η καύση αποβλήτων προκαλεί την τριπλή πλανητική κρίση | Report: Waste Incineration Drives the Triple Planetary Crisis”, IPEN (Διεθνές Δίκτυο Εξάλειψης Ρύπων), 3 Σεπτεμβρίου 2024
ΒΑΣΙΚΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ
• Η αποτέφρωση αποβλήτων δεν αποτελεί λύση στην τριπλή πλανητική κρίση – στην πραγματικότητα συμβάλλει σε αυτήν. Η αποτέφρωση αποβλήτων εκπέμπει μεγάλους όγκους CO2, μολύνει το περιβάλλον με μια ποικιλία τοξικών χημικών ουσιών, όπως διοξίνες, υδράργυρο και πολλές άλλες, σε ποσότητες που υπερβαίνουν τα πλανητικά όρια και συμβάλλει στην απώλεια βιοποικιλότητας.
• Η καύση αποβλήτων καταστρέφει πολύτιμους πόρους φωσφόρου στα βιολογικά απόβλητα και διαταράσσει τους παγκόσμιους βιογεωχημικούς κύκλους.
• Οι κοινότητες που ζουν κοντά σε αποτεφρωτήρες ενδέχεται να διατρέχουν υψηλότερο κίνδυνο εμφάνισης προβλημάτων υγείας λόγω των επιβλαβών επιπτώσεών τους.
• Οι ατμοσφαιρικές εκπομπές δεν είναι η μόνη οδός ρύπανσης από τους αποτεφρωτήρες αποβλήτων: Τόσο η ιπτάμενη τέφρα όσο και η τέφρα πυθμένα από τους αποτεφρωτήρες είναι ιδιαίτερα μολυσμένες με διοξίνες και άλλες χημικές ουσίες όπως το PFAS.
• Οι εκπομπές στην ατμόσφαιρα από τους αποτεφρωτήρες αποβλήτων δεν ελέγχονται πλήρως, καθώς ορισμένες πολύ τοξικές ουσίες παρακολουθούνται μόνο για λίγες ώρες δύο φορές το χρόνο ή δεν μετρώνται καθόλου.
• Οι αποτεφρωτήρες αποβλήτων δεν μπορούν να λειτουργήσουν χωρίς κρατικές επιδοτήσεις και άλλες μορφές οικονομικής στήριξης από τους δημόσιους προϋπολογισμούς.
• Εναλλακτικές λύσεις αντί της αποτέφρωσης αποβλήτων υπάρχουν για τα περισσότερα ρεύματα αποβλήτων, με παραδείγματα που περιλαμβάνονται στην έκθεση.
• Η αποτέφρωση είναι μια ξεπερασμένη, μη βιώσιμη μέθοδος διάθεσης αποβλήτων, καθώς η καύση αποβλήτων, ιδίως πλαστικών, παράγει επικίνδυνες ατμοσφαιρικές εκπομπές και υψηλές ποσότητες τοξικής τέφρας.
Μια ολοκληρωμένη νέα έκθεση με τίτλο «Αποτέφρωση αποβλήτων και περιβάλλον» που δημοσιεύθηκε σήμερα από την Arnika, το Κέντρο Περιβαλλοντικής Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (CEJAD) στην Κένυα, το Κέντρο Έρευνας και Εκπαίδευσης για την Ανάπτυξη (CREPD) στο Καμερούν, την Toxics Free Australia (TFA) και το IPEN διαπιστώνει ότι η καύση αποβλήτων, ιδίως πλαστικών, παράγει μη βιώσιμες και μη διαχειρίσιμες επικίνδυνες ατμοσφαιρικές εκπομπές και μεγάλες ποσότητες εξαιρετικά τοξικών στερεών υπολειμμάτων (τέφρας), καταλήγοντας στο συμπέρασμα ότι θα πρέπει να εφαρμοστούν παγκοσμίως εναλλακτικές λύσεις αντί της αποτέφρωσης.
Δεδομένων των προκλήσεων που αντιμετωπίζει η τριπλή πλανητική κρίση της απώλειας βιοποικιλότητας, της κλιματικής αλλαγής και της τοξικής ρύπανσης, η έκθεση διαπιστώνει ότι η αποτέφρωση αποβλήτων συμβάλλει και στα τρία αυτά αλληλένδετα προβλήματα.
«Η αποτέφρωση αποβλήτων και οι λεγόμενοι αποτεφρωτήρες μετατροπής αποβλήτων σε ενέργεια αποτελούν τοξικά ναρκοπέδια για τις κοντινές κοινότητες και παράγουν τοξικές εκπομπές και απόβλητα που απειλούν τον πλανήτη», δήλωσε ο Jindřich Petrlík, συν-συγγραφέας της μελέτης και Διευθυντής του Προγράμματος Τοξικών και Αποβλήτων στην Arnika. «Η ιπτάμενη τέφρα των αποτεφρωτήρων είναι ένα εξαιρετικά επικίνδυνο απόβλητο που περιέχει μερικές από τις πιο τοξικές χημικές ουσίες που είναι γνωστές και είναι καλύτερο να αποφεύγουμε την παραγωγή της παρά να ασχολούμαστε με την απόρριψή της.
Αντί για ρυπογόνες τεχνολογίες όπως η αποτέφρωση, χρειαζόμαστε πολιτικές μηδενικών αποβλήτων που να περιλαμβάνουν την πρόληψη των αποβλήτων, την επαναχρησιμοποίηση, την καλύτερη συλλογή και διαλογή, την κομποστοποίηση, την ανακύκλωση και τις ασφαλείς τεχνολογίες διάθεσης υπολειμματικών αποβλήτων χωρίς καύση για πραγματικά κυκλικές λύσεις διαχείρισης αποβλήτων».
Σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα, περίπου το 11% των αποβλήτων που παράγονται παγκοσμίως αποτεφρώνεται, αν και το ποσοστό είναι υψηλότερο για τα πλαστικά απόβλητα, με το UNEP να διαπιστώνει ότι το 17% των πλαστικών αποτεφρώνεται. Η καύση πλαστικών και άλλων υλικών παράγει διοξίνες, μια ομάδα παγκοσμίως απαγορευμένων χημικών ουσιών που είναι γνωστές ως οι πιο τοξικές ουσίες στον πλανήτη, με συνδέσεις με καρκίνο, βλάβη στην αναπαραγωγική υγεία, βλάβη στο ανοσοποιητικό σύστημα και άλλα σοβαρά προβλήματα υγείας.
Οι αποτεφρωτήρες δημιουργούν μεγάλες ποσότητες στερεών αποβλήτων (τέφρα πυθμένα) – τα ποσοστά τέφρας που παράγονται φτάνουν έως και το 30% του βάρους των αποβλήτων που εισέρχονται σε μια εγκατάσταση. Τόσο η ιπτάμενη όσο και η τέφρα πυθμένα από τους αποτεφρωτήρες είναι ιδιαίτερα μολυσμένες με διοξίνες και άλλες χημικές ουσίες όπως τα PFAS «χημικά για πάντα», τα πολυχλωριωμένα διφαινύλια (PCB) και άλλους επίμονους οργανικούς ρύπους, ωστόσο η απόρριψή τους είναι σε μεγάλο βαθμό ανεξέλεγκτη. Η ποσότητα των μη ρυθμιζόμενων διοξινών στην ιπτάμενη τέφρα υπερβαίνει τη μέγιστη ανεκτή πρόσληψη διοξινών για ολόκληρο τον πληθυσμό του πλανήτη έως και 133 φορές.
Οι κοινότητες που ζουν κοντά σε αποτεφρωτήρες ενδέχεται να διατρέχουν τον μεγαλύτερο κίνδυνο από τις επιβλαβείς επιπτώσεις τους στην υγεία. Μια μελέτη του 2013 εξέτασε τη θνησιμότητα από καρκίνο σε διάστημα δέκα ετών για τους κατοίκους κοντά σε αποτεφρωτήρες αποβλήτων, διαπιστώνοντας υψηλότερους κινδύνους για διάφορους καρκίνους. Άλλες μελέτες έχουν διαπιστώσει υψηλά ποσοστά αναπνευστικών παθήσεων, αποβολών, πρόωρου τοκετού και συγγενών ανωμαλιών για όσους ζουν κοντά σε αποτεφρωτήρες.
Η μόλυνση τροφίμων κοντά σε αποτεφρωτήρες σπάνια μελετάται, ωστόσο αποτελεί πιθανή οδό έκθεσης σε διοξίνες και άλλες εξαιρετικά τοξικές χημικές ουσίες. Μια μελέτη του 2021 διαπίστωσε ότι οι αγρότες που ζουν κοντά σε αποτεφρωτήρες είχαν υψηλότερα επίπεδα διοξινών και άλλων τοξικών χημικών ουσιών στο αίμα από τον γενικό πληθυσμό της περιοχής, πιθανώς λόγω της μεγαλύτερης κατανάλωσης τοπικά παραγόμενων τροφίμων. Μια μελέτη IPEN διαπίστωσε ότι 24 από τα 26 συγκεντρωτικά δείγματα αυγών κότας ελευθέρας βοσκής που συλλέχθηκαν κοντά σε αποτεφρωτήρες σε 12 χώρες περιείχαν διοξίνες ή/και άλλες εξαιρετικά τοξικές χημικές ουσίες που υπερέβαιναν τα όρια ασφάλειας τροφίμων της ΕΕ.
«Έχουμε σοβαρές ανησυχίες σχετικά με την αποτέφρωση αποβλήτων και την απειλή που αυτή συνιστά για το περιβάλλον και την ανθρώπινη υγεία στις αφρικανικές χώρες», δήλωσε ο Griffins Ochieng, συνιδρυτής και εκτελεστικός διευθυντής της CEJAD. «Η διάθεση των αποβλήτων και ιδιαίτερα το αυξανόμενο βάρος των πλαστικών αποβλήτων αποτελούν ένα σημαντικό πρόβλημα που θα πρέπει να αντιμετωπιστεί στην πηγή, περιορίζοντας την παραγωγή πλαστικού».
Ενώ οι διαπραγματεύσεις για μια παγκόσμια Συνθήκη για τα Πλαστικά έχουν προγραμματιστεί να συνεχιστούν αργότερα φέτος, η βιομηχανία συνεχίζει να προωθεί την «χημική ανακύκλωση» πλαστικών, την αποτέφρωση αποβλήτων σε ενέργεια και τα πλαστικά απόβλητα ως καύσιμο (που ονομάζεται καύσιμο που προέρχεται από απορρίμματα ή RDF).
Η σημερινή έκθεση επισημαίνει ότι η χημική ανακύκλωση (μερικές φορές ονομάζεται «προηγμένη» ανακύκλωση) έχει παρόμοιες περιβαλλοντικές επιπτώσεις με την αποτέφρωση, καθώς η τεχνολογία παράγει μεγάλες ποσότητες επικίνδυνων αποβλήτων και λίγα χρήσιμα αποτελέσματα. Οι αποτεφρωτήρες αποβλήτων σε ενέργεια δημιουργούν επίσης προβλήματα αντίστοιχα με άλλους αποτεφρωτήρες, ενώ παράλληλα δίνουν κίνητρα για τη δημιουργία αποβλήτων έναντι πιο βιώσιμων επιλογών επαναχρησιμοποίησης και ανακύκλωσης.
«Η ανακύκλωση πλαστικών με χημικά είναι ένας μύθος και δεν πρέπει να θεωρείται περιβαλλοντικά ασφαλής τρόπος εξόδου από την κρίση των πλαστικών», σχολιάζει ο Gilbert Kuepouo, Εκτελεστικός Διευθυντής του CREPD. «Οι προβλέψεις δείχνουν ότι έως το 2050, η καύση πλαστικού για ενέργεια θα μπορούσε να δημιουργήσει περισσότερα αέρια θερμοκηπίου από ό,τι παράγουν όλα τα ορυκτά καύσιμα. Η αποτέφρωση αποβλήτων για ενέργεια είναι αναποτελεσματική και παράγει εκπομπές που καταστρέφουν το κλίμα και τις οποίες δεν μπορούμε να ανεχτούμε».
Η βιομηχανία προωθεί ολοένα και περισσότερο την αποτέφρωση αποβλήτων για τον παγκόσμιο Νότο, ιδίως για τη Νοτιοανατολική Ασία, όπου είναι η πιο ακατάλληλη. Η Αυστραλία έχει επικριθεί για την προώθηση των εξαγωγών πλαστικού RDF σε χώρες της Νοτιοανατολικής Ασίας, παρά την εθνική απαγόρευση των εξαγωγών πλαστικών αποβλήτων. Φέτος, η χώρα άλλαξε τη θέση της και τώρα ταξινομεί το RDF ως επικίνδυνο απόβλητο που απαιτεί άδεια επικίνδυνων αποβλήτων για εξαγωγή, αλλά η κυβέρνηση συνεχίζει να προωθεί την αποτέφρωση αποβλήτων.
«Η χρήση πλαστικών αποβλήτων για καύσιμα θα επιδεινώσει την παγκόσμια κρίση αποβλήτων και θα ωθήσει έργα αποτέφρωσης στην περιοχή της Νοτιοανατολικής Ασίας, κάτι που θα ήταν καταστροφή για το κλίμα, την υγεία και το περιβάλλον», προσθέτει η Jane Bremmer, πρόεδρος της TFA και συντονίστρια της εκστρατείας Zero Waste Australia. «Πρέπει να αποφύγουμε τις ψευδείς λύσεις της βιομηχανίας, όπως η αποτέφρωση αποβλήτων, και αντ’ αυτού να επενδύσουμε σε βιώσιμες πολιτικές μηδενικών αποβλήτων που προωθούν ένα πραγματικά βιώσιμο μέλλον». Εκτός από την ανασκόπηση της επιστήμης γύρω από την αποτέφρωση αποβλήτων, η σημερινή έκθεση περιλαμβάνει πολυάριθμες μελέτες περιπτώσεων από όλο τον κόσμο που καταδεικνύουν τις αποτυχίες της αποτέφρωσης και τις απειλές που αυτή ενέχει για την ανθρώπινη υγεία και το περιβάλλον.
ΠΗΓΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΡΕΥΝΑ ΚΑΙ ΑΛΛΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΠΟΥ ΠΕΡΙΕΧΟΝΤΑΙ ΣΕ ΑΥΤΉΝ
- Αποτέφρωση Αποβλήτων και Περιβάλλον | Waste Incineration and the Environment https://tinyurl.com/ysncrrsu
- Έκθεση: Η καύση αποβλήτων προκαλεί την τριπλή πλανητική κρίση | Report: Waste Incineration Drives the Triple Planetary Crisis. https://tinyurl.com/38r2xtne
- Πλήρης Αναφορά (296 σελίδες) | Full Report https://tinyurl.com/463fdsxn
- Περίληψη (7 σελίδες) | Summary https://tinyurl.com/3t9y265k
- The World Bank “WHAT A WASTE 2.0 | A Global Snapshot of Solid Waste Management to 2050” https://tinyurl.com/2u9rnfz7
- UN “From problem to solution: waste management can help address triple planetary crisis” https://tinyurl.com/5n8xuhw9
- AUSTRALIAN REFUSE-DERIVED FUEL FUEL PRODUCT OR PLASTIC WASTE EXPORT IN DISGUISE? https://tinyurl.com/5n7ewhp9
- Report: Waste Incineration Drives the Triple Planetary Crisis https://tinyurl.com/58a79szy
- Waste Incineration https://thttps://tinyurl.com/3e82r2j
