Σε κατάσταση αυξημένης επιφυλακής βρίσκονται οι αρχές του Δήμου Σερρών, μετά την επιβεβαίωση παρουσίας ουρανίου στο πόσιμο νερό του Λευκώνα,. Το γεγονός έχει προκαλέσει εύλογο αναβρασμό στους κατοίκους, προβληματισμό στους επιστήμονες, και κινητοποίηση στη Δημοτική Επιχείρηση Ύδρευσης και Αποχέτευσης Σερρών (ΔΕΥΑΣ), η οποία προχώρησε σε άμεση διακοπή της υδροδότησης από τη συγκεκριμένη γεώτρηση.
Η ανίχνευση όμως αυτή δεν προέκυψε γιατί κάτι συνέβει στο δίκτυο των Σερρών αλλά, η υπόθεση φέρνει στο προσκήνιο τις νέες αυστηρές απαιτήσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την παρακολούθηση του πόσιμου νερού, τις οποίες η Ελλάδα καλείται να εφαρμόσει πλήρως έως το 2026. Μεταξύ αυτών περιλαμβάνεται ρητά και το ουράνιο ως παράμετρος υποχρεωτικής δειγματοληψίας.
Το πιθανότερο είναι ότι όταν συμμορφωθούν με τους νέους κανονισμούς και οι υπηρεσίες ύδρευσης των υπολοίπων δήμων θα έχουν ανάλογα ευρήματα.
Τι συνέβη στον Λευκώνα Σερρών
Η ΔΕΥΑΣ, στο πλαίσιο προγραμματισμένων ελέγχων ποιότητας, προχώρησε σε εργαστηριακή ανάλυση δείγματος νερού από τη γεώτρηση που υδροδοτεί τον Λευκώνα με τους νέους όμως όρους ανίχνευσης. Σύμφωνα με την επίσημη ανακοίνωση της Επιχείρησης, οι αναλύσεις έδειξαν συγκέντρωση ουρανίου που ξεπερνά τα επιτρεπτά όρια που θέτει τόσο η ελληνική όσο και η ευρωπαϊκή νομοθεσία.
Αμέσως μετά την επιβεβαίωση των αποτελεσμάτων, η ΔΕΥΑΣ:
• Διέκοψε τη χρήση της γεώτρησης,
• Προμήθευσε τους κατοίκους με εμφιαλωμένο νερό, και
• Εξήγγειλε τη λήψη διορθωτικών μέτρων, μεταξύ των οποίων η εγκατάσταση φίλτρων απορρύπανσης βαρέων μετάλλων και η διερεύνηση νέας πηγής ύδρευσης.
Ουράνιο: Φυσικό μεν, επικίνδυνο δε
Το ουράνιο είναι ένα φυσικά απαντώμενο βαρύ μέταλλο, το οποίο υπάρχει σε πετρώματα και υπόγεια νερά, ειδικά σε περιοχές με συγκεκριμένα γεωλογικά χαρακτηριστικά. Αν και έχει φυσική ραδιενέργεια, οι βασικοί κίνδυνοι για την υγεία προέρχονται από τη χημική του τοξικότητα, ιδίως για τα νεφρά.
Σε μακροχρόνια έκθεση, η κατάποση νερού με ουράνιο μπορεί να προκαλέσει:
• Νεφρικές βλάβες,
• Διαταραχές στο ουροποιητικό σύστημα,
• Πιθανή καρκινογένεση, αν και το σχετικό ρίσκο ερευνάται ακόμη.
Το επιτρεπόμενο όριο ουρανίου στο πόσιμο νερό, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) και την Ε.Ε., είναι 30 μικρογραμμάρια ανά λίτρο (μg/L).
Η ΔΕΥΑΣ έδρασε άμεσα, αποδεικνύοντας ότι διαθέτει τους απαραίτητους μηχανισμούς ελέγχου και διαχείρισης κρίσεων. Παράλληλα, ξεκίνησε ενέργειες για:
• Αναλυτική διερεύνηση της προέλευσης του ουρανίου, πιθανότατα από τα γεωλογικά στρώματα της περιοχής,
• Καθημερινές αναλύσεις των αποθεμάτων και των εναλλακτικών πηγών υδροδότησης,
• Ενημέρωση των πολιτών με ανακοινώσεις και συναντήσεις.
Ωστόσο, εύλογα εγείρονται ερωτήματα από την τοπική κοινωνία σχετικά με τη διάρκεια της έκθεσης στον κίνδυνο και την επάρκεια των προηγούμενων ελέγχων.
Η Ευρωπαϊκή Οδηγία 2020/2184 και οι νέες υποχρεώσεις
Το περιστατικό έρχεται σε μια κρίσιμη στιγμή, καθώς η Ελλάδα οφείλει να ενσωματώσει μέχρι τον Ιανουάριο του 2026 τη νέα Οδηγία 2020/2184 της Ε.Ε. για το πόσιμο νερό, η οποία εισάγει:
• Νέες χημικές παραμέτρους παρακολούθησης,
• Υποχρέωση δειγματοληψίας ουρανίου σε περιοχές με σχετική πιθανότητα παρουσίας,
• Προσέγγιση βάσει κινδύνου (risk-based approach) για τη συχνότητα των ελέγχων,
• Δημόσια πρόσβαση στα αποτελέσματα ποιότητας του νερού.
Το ουράνιο, μαζί με ουσίες όπως τα PFAS (υπερφθοριωμένες ενώσεις), τα μικροπλαστικά και τα ανθεκτικά μικρόβια, εντάσσεται πλέον υποχρεωτικά στις ελεγχόμενες ουσίες.
Έκτακτη Σύσκεψη με Επιστήμονες – Παρέμβαση του «Δημόκριτου»
Σύμφωνα με πληροφορίες, πραγματοποιήθηκε έκτακτη επιστημονική σύσκεψη με τη συμμετοχή τοπικών παραγόντων, στελεχών της ΔΕΥΑΣ και εκπροσώπων του Εθνικού Κέντρου Έρευνας Φυσικών Επιστημών “Δημόκριτος”. Η μονάδα του Δημόκριτου διαθέτει ειδικό εργαστήριο πυρηνικής τεχνολογίας και περιβαλλοντικής ραδιολογίας, καθιστώντας τον έναν από τους πλέον αρμόδιους επιστημονικούς φορείς για τέτοιου είδους ζητήματα.
Αν και δεν έχει εκδοθεί επίσημο πόρισμα από τον οργανισμό έως τώρα, οι ειδικοί αναγνωρίζουν τη σοβαρότητα του περιστατικού και επισημαίνουν την ανάγκη:
• Ανάδειξης γεωλογικών κινδύνων ανά περιοχή,
• Δημιουργίας Εθνικού Μητρώου Γεωτρήσεων Υψηλού Κινδύνου,
• Διαρκούς δειγματοληπτικού ελέγχου σε τοπικά δίκτυα, πέραν των βασικών γεωτρήσεων.
Ο ρόλος των Δήμων και της Τοπικής Αυτοδιοίκησης
Η υπόθεση φέρνει στο προσκήνιο και τις ευθύνες των ΟΤΑ και των ΔΕΥΑ. Παρά τις δυσκολίες στελέχωσης και χρηματοδότησης που αντιμετωπίζουν πολλές δημοτικές επιχειρήσεις ύδρευσης, η νέα ευρωπαϊκή πραγματικότητα απαιτεί:
• Επένδυση σε τεχνογνωσία και εξοπλισμό παρακολούθησης ποιότητας,
• Καταγραφή όλων των γεωτρήσεων και των σημείων υδροληψίας,
• Εκπαίδευση προσωπικού για νέες τεχνικές δειγματοληψίας και απορρύπανσης.
Πολύ περισσότερο, απαιτείται άμεση χρηματοδοτική στήριξη από την πολιτεία, ώστε οι ΔΕΥΑ να μπορέσουν να εφαρμόσουν τις απαιτήσεις της Οδηγίας χωρίς να μετακυλίσουν το κόστος στους δημότες.
Η αντίδραση των κατοίκων και η ανάγκη για εμπιστοσύνη
Η είδηση προκάλεσε έντονο προβληματισμό στην τοπική κοινωνία, με αρκετούς κατοίκους να ζητούν περαιτέρω διευκρινίσεις, ανεξάρτητους ελέγχους και μακροπρόθεσμη διασφάλιση ποιότητας. Σε τέτοιες περιπτώσεις, το ζητούμενο δεν είναι μόνο η τεχνική επίλυση του προβλήματος, αλλά και η ανάκτηση της εμπιστοσύνης των πολιτών μέσω διαφάνειας και διαρκούς διαλόγου.
Συμπεράσματα και προτάσεις
Το περιστατικό στον Λευκώνα Σερρών πρέπει να ιδωθεί όχι ως μεμονωμένο, αλλά ως ενδεικτικό μιας νέας περιόδου προκλήσεων για το πόσιμο νερό στην Ελλάδα. Η συμμόρφωση με τη νέα Οδηγία 2020/2184, η κλιματική κρίση και η επιβάρυνση των υπόγειων υδάτων δημιουργούν ένα σύνθετο πλαίσιο ευθύνης για την αυτοδιοίκηση και τους κρατικούς φορείς.
Για την επόμενη μέρα προτείνονται:
• Δημιουργία Εθνικού Παρατηρητηρίου Ποιότητας Νερού με δημοσίευση αποτελεσμάτων,
• Χρηματοδότηση φίλτρων και συστημάτων καθαρισμού μέσω Πράσινου Ταμείου και ΕΣΠΑ,
• Επικαιροποίηση των σχεδίων δειγματοληψίας όλων των ΔΕΥΑ, με βάση τις νέες παραμέτρους,
• Διαπαραταξιακή λογοδοσία στα δημοτικά συμβούλια για ζητήματα ποιότητας νερού.
Το νερό είναι δημόσιο αγαθό. Η διαχείρισή του δεν μπορεί να περιορίζεται σε τεχνικές αποφάσεις αλλά οφείλει να ενσωματώνει αρχές πρόληψης, διαφάνειας και συμμετοχής.
Το myota.gr θα παρακολουθεί στενά τις εξελίξεις και θα επανέλθει με αναλύσεις και ενημερώσεις.
Διαβάστε και σχετικό προηγούμενο άρθρο του myota.gr
Εγκύκλιος για τον έλεγχο ποιότητας πόσιμου νερού
