Πολύ μεγάλη δραστηριότητα παρουσιάζεται τελευταία από τους δήμους με την ανάθεση σε εταιρείες ή την αγορά Drones για την εναέρια επόπτευση των προβλημάτων στην διοικητική τους περιφέρεια. Και είναι αλήθεια ότι τα drones δίνουν μια άλλη διάσταση στην λειτουργία ενός δήμου καθώς μια δημοτική αρχή αποκτά την δυνατότητα να έχει πλήρη εικόνα της περιοχής αρμοδιότητας της σε πολεοδομικά θέματα ή σε θέματα ασφάλειας, ατυχημάτων, παραβατικότητας, πυρασφάλειας και μια τεράστια γκάμα ζητημάτων που οφείλει μια δημοτική αρχή να γνωρίζει.
Όπως σε κάθε νέα τεχνολογία που παρουσιάζεται έτσι και στην περίπτωση των drones, το myota.gr ξεκίνησε έρευνα για την συγκεκριμένη αγορά στους δήμους εξετάζοντας πρώτα από όλα το θέμα της νομιμότητας καθώς από εκεί προήλθαν και οι περισσότερες αντιρρήσεις των παρατάξεων της αντιπολίτευσης και των πολιτών. Ο τομέας άλλωστε της νομιμότητας ελοχεύει και έναν μεγάλο κίνδυνο για τις δημοτικές αρχές όπως έχουμε γράψει και σε σχετικό άρθρο για το GDPR.
Η έρευνα θα συνεχιστεί όπως πάντα με τις αναγκαίες προδιαγραφές, τις δυνατότητες και τις τιμές που υπάρχουν στην αγορά καθώς και με το μεγάλο δίλημμα του αν συμφέρει μια αγορά και συντήρηση από τους ίδιους τους δήμους ή είναι καλύτερη η ανάθεση υπηρεσιών.
Έντονος λοιπόν είναι ο προβληματισμός στην ελληνική κοινωνία αναφορικά με τη χρήση drones από δήμους, σε συνεργασία με ιδιωτικές εταιρείες, για σκοπούς εναέριας παρακολούθησης. Η συζήτηση έχει φουντώσει ιδιαίτερα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, όπου οι πολίτες εκφράζουν αντιφατικές απόψεις: από την ανάγκη αντιμετώπισης της παραβατικότητας μέχρι τον φόβο για παραβίαση της ιδιωτικής ζωής.
Με φόντο τις καταγγελίες για καταγραφή πολιτών μέσα από μπαλκόνια, σε κοινόχρηστους και ιδιωτικούς χώρους, και με αφορμή τις απευθείας αναθέσεις που πραγματοποιούνται από ΟΤΑ για τέτοιες υπηρεσίες, το myota.gr απευθύνθηκε στην Ανεξάρτητη Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα με μια σειρά ερωτημάτων.
Η απάντηση που λάβαμε είναι αποκαλυπτική και διαφωτιστική για τα όρια και τις υποχρεώσεις των δήμων σε σχέση με τον Γενικό Κανονισμό για την Προστασία Δεδομένων (ΓΚΠΔ) και τη σχετική ελληνική νομοθεσία.
Πότε εφαρμόζεται ο ΓΚΠΔ;
Η Αρχή διευκρινίζει ότι υπό προϋποθέσεις εφαρμόζεται ο ΓΚΠΔ, όταν ένας δήμος χρησιμοποιεί υπηρεσία εναέριας παρακολούθησης σε μη δημόσιο χώρο, για σκοπούς προστασίας προσώπων και αγαθών. Όταν πρόκειται για δημόσιο χώρο, τότε εφαρμόζεται το άρθρο 14 του Ν. 3917/2011, υπό τον όρο ότι καταγράφονται πρόσωπα τα οποία μπορούν να αναγνωριστούν. Σε αυτή την περίπτωση, η επιτήρηση επιτρέπεται μόνο από αρμόδιες αρχές και για συγκεκριμένους σκοπούς.
Η επίσημη ενημερωτική σελίδα της Αρχής για την επιτήρηση σε δημόσιους χώρους είναι διαθέσιμη εδώ.
Απαιτείται άδεια;
Σύμφωνα με την Αρχή, ο ΓΚΠΔ δεν προβλέπει την ανάγκη ειδικής άδειας για καταγραφή με drone, αρκεί να υπάρχει σαφής και προηγούμενη ενημέρωση, όπως π.χ. μέσα από ιστοσελίδα ή σήμανση. Ωστόσο, η καταγραφή ανηλίκων αξιολογείται ως επιβαρυντικός παράγοντας σε περίπτωση καταγγελίας ή ελέγχου.
Ευθύνες και υποχρεώσεις του Δήμου
Ο δήμος, σύμφωνα με την αρχή της λογοδοσίας, φέρει πλήρη ευθύνη για τη συμμόρφωσή του με τις αρχές της επεξεργασίας προσωπικών δεδομένων (άρθρο 5 παρ. 1 του ΓΚΠΔ). Πρέπει, δηλαδή, να τεκμηριώνει και να αποδεικνύει ότι έχει λάβει όλα τα κατάλληλα μέτρα για την προστασία των δεδομένων που επεξεργάζεται.
Όταν προβλέπεται, οφείλει να διενεργεί εκτίμηση αντικτύπου (Data Protection Impact Assessment – DPIA). Η Αρχή παρέχει κατάλογο των περιπτώσεων που απαιτούν υποχρεωτικά τη διενέργεια τέτοιας εκτίμησης, τον οποίο μπορείτε να βρείτε εδώ. Όπως έχουμε γράψει η απαίτηση πιστοποίησης στην σύμβαση είναι αναγκαία.
Μπορεί να αναθέσει ο Δήμος την υπηρεσία;
Η Αρχή σημειώνει ότι η δυνατότητα ανάθεσης εξαρτάται από τον σκοπό. Αν η χρήση drone γίνεται σε μη δημόσιο χώρο που διαχειρίζεται ο δήμος και αφορά την προστασία προσώπων και αγαθών, τότε θα μπορούσε να ανατεθεί σε ιδιώτη. Ωστόσο, σε δημόσιο χώρο, η επιτήρηση με drone δεν μπορεί να γίνεται από οποιονδήποτε, καθώς εμπίπτει στην αρμοδιότητα των αρχών ασφαλείας ή, κατά περίπτωση, της Δημοτικής Αστυνομίας.
Η συζήτηση στα κοινωνικά δίκτυα
Χρήστες στα social media καταγράφουν τις εμπειρίες τους με τις πτήσεις drones σε διάφορους δήμους, όπως η Αγία Παρασκευή. Οι απόψεις είναι μοιρασμένες: κάποιοι δηλώνουν πως νιώθουν πιο ασφαλείς, άλλοι όμως καταγγέλλουν παρεμβατική παρακολούθηση ακόμη και μέσα από τα παράθυρα και τα μπαλκόνια τους.
Αρκετοί πολίτες αναρωτιούνται για την τύχη του καταγεγραμμένου υλικού – ποιος το βλέπει, πού αποθηκεύεται και για πόσο – ενώ άλλοι αμφισβητούν την αποτελεσματικότητα του μέτρου, υποστηρίζοντας ότι τα κακοποιά στοιχεία γνωρίζουν πώς να προστατευθούν. Είναι λοιπόν αναγκαία η πλήρης διαφάνεια και λεπτομερείς περιγραφή ανοιχτών δεδομένων για την εξασφάλιση της εμπιστισύνης.
Συμπεράσματα και προτάσεις
Η χρήση drones από δήμους για σκοπούς παρακολούθησης πρέπει να γίνεται με μεγάλη προσοχή και νομική τεκμηρίωση. Οι δήμοι οφείλουν να τηρούν το νομικό πλαίσιο, να ενημερώνουν εγκαίρως και με σαφήνεια τους πολίτες και, όταν απαιτείται, να διενεργούν μελέτες αντικτύπου.
Το κρίσιμο ερώτημα παραμένει: Η επιτήρηση εξασφαλίζει την ασφάλεια ή διαβρώνει την ιδιωτικότητα; Η απάντηση δεν μπορεί να είναι μονοδιάστατη. Το σίγουρο είναι ότι η εμπιστοσύνη των πολιτών δεν χτίζεται με τεχνολογικά μέσα, αλλά με διαφάνεια, νομιμότητα και διάλογο.
Το άρθρο βασίζεται στην επίσημη απάντηση της Ανεξάρτητης Αρχής Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων προς τον διευθυντή του myota.gr, Χάρη Κουγιουμτζόπουλο.
Σημειώνεται ότι όποιος δήμος χρησιμοποιεί αντίστοιχες υπηρεσίες, πρέπει να διασφαλίσει τη συμμόρφωση με το ισχύον νομικό πλαίσιο και να ενημερώνει εγκαίρως την Αρχή.
