Το ποδήλατο, ένα από τα πιο απλά και οικονομικά μέσα μετακίνησης, βρίσκεται πλέον στο επίκεντρο της ευρωπαϊκής πολιτικής για τη βιώσιμη κινητικότητα. Η Ευρωπαϊκή Ένωση και τα κράτη-μέλη της αναγνωρίζουν ότι η μετάβαση σε πράσινες, ανθεκτικές και ανθρώπινες πόλεις περνά μέσα από την προώθηση της ποδηλασίας ως καθημερινή, ασφαλή και προσιτή επιλογή.
🚴♀️ Η Διακήρυξη της Ευρώπης για το Ποδήλατο
Στις 4 Οκτωβρίου 2023, οι υπουργοί Μεταφορών της Ευρώπης υπέγραψαν στο Λουξεμβούργο τη Διακήρυξη για το Ποδήλατο (European Declaration on Cycling). Η Διακήρυξη αυτή αποτελεί ιστορικό ορόσημο, καθώς για πρώτη φορά υιοθετείται από το Συμβούλιο της Ε.Ε. επίσημο πολιτικό κείμενο αποκλειστικά αφιερωμένο στην ποδηλασία.
🔑 Οι βασικοί στόχοι της Διακήρυξης:
- Η αναγνώριση του ποδηλάτου ως πλήρως ισότιμου μέσου μεταφοράς στην ευρωπαϊκή πολιτική.
- Η δέσμευση για τη δημιουργία ασφαλών, συνεκτικών και ποιοτικών ποδηλατικών υποδομών.
- Η ενίσχυση της εκπαίδευσης και της κουλτούρας ποδηλασίας από μικρές ηλικίες.
- Η στήριξη της ποδηλατικής βιομηχανίας στην Ευρώπη, με στόχο νέες θέσεις εργασίας και κυκλική οικονομία.
- Η προώθηση της ποδηλατικής τουριστικής ανάπτυξης, ιδιαίτερα μέσω ευρωπαϊκών διαδρομών (EuroVelo).
Η Διακήρυξη λειτουργεί ως πολιτική πυξίδα για τις εθνικές κυβερνήσεις, καλώντας τις να εντάξουν το ποδήλατο στις εθνικές τους στρατηγικές μεταφορών και να αξιοποιήσουν κοινοτικά χρηματοδοτικά εργαλεία, όπως το Ταμείο Συνοχής και το Connecting Europe Facility.
🇪🇺 Η ανάγκη για Ευρωπαϊκή Στρατηγική Ποδηλασίας
Πέρα από τη Διακήρυξη, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο υιοθέτησε τον Φεβρουάριο 2023 με ευρεία πλειοψηφία ψήφισμα για τη δημιουργία Ευρωπαϊκής Στρατηγικής Ποδηλασίας. Το ψήφισμα ζητά:
- Διπλασιασμό της χρήσης ποδηλάτου έως το 2030.
- Υιοθέτηση ελάχιστων προτύπων για την ασφάλεια και την ποιότητα των υποδομών.
- Στήριξη των εργαζομένων στον κλάδο (ποδήλατα, logistics, τουρισμός).
- Ανάδειξη της ποδηλασίας ως λύση για την αστική ρύπανση, την υγεία και το κλίμα.
Η Ε.Ε. αναγνωρίζει ότι η ποδηλασία συμβάλλει στη μείωση των εκπομπών, στον περιορισμό της εξάρτησης από τα ορυκτά καύσιμα, στην αποσυμφόρηση των πόλεων και στην οικονομική ευημερία.
🇬🇷 Η θέση της Ελλάδας
Η Ελλάδα έχει συνυπογράψει την Διακήρυξη της Λιουμπλιάνα για το Ποδήλατο από το 2021 (στο πλαίσιο της UNECE) και έχει ξεκινήσει να διαμορφώνει Εθνική Στρατηγική Ποδηλασίας, ενσωματώνοντας δράσεις μέσω των Σχεδίων Βιώσιμης Αστικής Κινητικότητας (ΣΒΑΚ).
Ωστόσο, η εφαρμογή παραμένει ανισοβαρής και ασυνεπής. Παρά τις εντυπωσιακές προσπάθειες ορισμένων δήμων, όπως της Καρδίτσας ή των Τρικάλων, δεν υπάρχει ακόμη ένας ενιαίος, χρηματοδοτούμενος και παρακολουθούμενος μηχανισμός υλοποίησης σε εθνικό επίπεδο. Η υπογραφή της Ευρωπαϊκής Διακήρυξης μπορεί να λειτουργήσει ως μοχλός πίεσης και ευκαιρία μεταρρύθμισης.
🚦 Το μέλλον των ευρωπαϊκών πόλεων πάνω σε δύο τροχούς
Η Ευρωπαϊκή Στρατηγική για το Ποδήλατο δεν είναι απλώς πολιτική επιλογή. Είναι επιλογή ζωής. Οι ευρωπαϊκές πόλεις που επενδύουν σε ποδηλατικές υποδομές βλέπουν μείωση της κυκλοφοριακής συμφόρησης, αύξηση της τοπικής κατανάλωσης, βελτίωση της δημόσιας υγείας και ισχυρότερο κοινωνικό ιστό.
Η Διακήρυξη για το Ποδήλατο είναι ένα κάλεσμα στις κυβερνήσεις, τους δήμους και τους πολίτες:
να επανασχεδιάσουμε τον τρόπο που κινούμαστε και να δώσουμε ξανά αξία στον δημόσιο χώρο.
Η Ευρώπη κάνει πετάλι προς το μέλλον. Το ερώτημα είναι αν οι κυβερνήσεις, οι περιφέρειες και οι δήμοι στην Ελλάδα ακολουθήσουν ή θα μείνουν πίσω, σε δρόμους φτιαγμένους μόνο για αυτοκίνητα.
Οι βασικές πηγές και έγγραφα που υποστηρίζουν το άρθρο σχετικά με τη Στρατηγική για το Ποδήλατο και τη Διακήρυξη της Ευρώπης:
📘 Ευρωπαϊκή Διακήρυξη για το Ποδήλατο (European Declaration on Cycling)
- Υιοθετήθηκε από το Συμβούλιο Μεταφορών της Ε.Ε. στις 4 Οκτωβρίου 2023, υπό την Προεδρία της Ισπανίας.
- Κείμενο (pdf, EN):
https://data.consilium.europa.eu/doc/document/ST-13560-2023-INIT/en/pdf - Ανακοίνωση Συμβουλίου της Ε.Ε.:
https://www.consilium.europa.eu/en/press/press-releases/2023/10/04/transport-ministers-adopt-european-declaration-on-cycling/
📄 Ψήφισμα Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για την ποδηλασία ως στρατηγική Ε.Ε. (Φεβρ. 2023)
- Κείμενο ψηφίσματος:
https://www.europarl.europa.eu/doceo/document/TA-9-2023-0056_EN.html - Περιλαμβάνει προτάσεις για χρηματοδότηση, διπλασιασμό χρήσης, ασφάλεια και βιομηχανική ανάπτυξη ποδηλάτου.
🏛️ Διακήρυξη της Λιουμπλιάνα (Ljubljana Declaration, 2021)
- Υιοθετήθηκε στο 5ο Συνέδριο Υπουργών Μεταφορών UNECE/WHO PEP.
- Κείμενο (EN):
https://thepep.unece.org/sites/default/files/2021-06/2105385_E_web.pdf - Η Ελλάδα συγκαταλέγεται στις χώρες που την υπέγραψαν.
🚲 ECF – European Cyclists’ Federation
- Η ECF είναι ο βασικός ευρωπαϊκός φορέας που πίεσε για την υιοθέτηση Διακήρυξης και Στρατηγικής.
- Ανάλυση της Διακήρυξης:
https://ecf.com/news-and-events/news/european-declaration-cycling-adopted-historic-milestone
🇬🇷 Ελλάδα – Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας / ΥΠΕΝ
- Αναφορές σε ΣΒΑΚ και βιώσιμη κινητικότητα:
https://ypen.gr
https://svak.gr - Δεν υπάρχει ακόμη δημοσιευμένο ενιαίο κείμενο “Εθνικής Στρατηγικής για το Ποδήλατο”, αλλά βρίσκεται σε επεξεργασία βάσει της Διακήρυξης Λιουμπλιάνα και οδηγιών από το ΥΠΕΝ και ΥΠΥΜΕ.
