Μια πρωτοποριακή μελέτη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής αποδεικνύει ότι οι δημόσιες συμβάσεις δεν είναι απλώς εργαλείο για αγορές και προμήθειες, αλλά δύναται να λειτουργήσουν ως μοχλός κοινωνικής αλλαγής. Η έκθεση με τίτλο «How to apply socially responsible public procurement» (2025), που εκπονήθηκε από την PwC και το δίκτυο ICLEI, θέτει τις βάσεις για μια κοινή ευρωπαϊκή προσέγγιση ως προς την κοινωνικά υπεύθυνη δημόσια προμήθεια (SRPP).
Τι είναι η Κοινωνικά Υπεύθυνη Δημόσια Προμήθεια (SRPP);
Η SRPP ορίζεται ως η ενσωμάτωση κοινωνικών κριτηρίων κατά την ανάθεση συμβάσεων: προώθηση της απασχόλησης και της ένταξης ευάλωτων ομάδων, αξιοπρεπείς συνθήκες εργασίας, καθολική προσβασιμότητα, βιώσιμες πρακτικές εφοδιαστικής αλυσίδας.
Η μελέτη εισάγει ένα αναλυτικό πλαίσιο αξιολόγησης με 4 κύριους δείκτες κοινωνικού αντικτύπου:
- Απασχόληση και κοινωνική ένταξη
- Αξιοπρεπείς συνθήκες εργασίας
- Καθολική προσβασιμότητα
- Βιώσιμες πρακτικές και εφοδιαστική αλυσίδα
Αξιολόγηση 75 συμβάσεων σε όλη την Ε.Ε.
Η μελέτη ανέλυσε 75 δημόσιες συμβάσεις από όλα τα κράτη μέλη. Τα ευρήματα είναι διαφωτιστικά:
- 83% ενσωματώνουν κριτήρια για απασχόληση και κοινωνική ένταξη.
- 72% περιλαμβάνουν μέτρα για συνθήκες εργασίας.
- Μόνο 40% ενσωματώνουν κριτήρια προσβασιμότητας.
- Μόλις 4 συμβάσεις κρίθηκαν «μετασχηματιστικές», δηλαδή είχαν εκτενή κοινωνικά κριτήρια, στόχους και μηχανισμούς παρακολούθησης.
Καλές πρακτικές: Καινοτομία σε τοπικό επίπεδο
Στις πιο καινοτόμες περιπτώσεις εντοπίζονται:
- Λέουβεν, Βέλγιο: Σύμβαση για ηλεκτρικά ποδήλατα, αποκλειστικά για κοινωνικές επιχειρήσεις με άτομα ΑμεΑ ή μακροχρόνια ανέργους.
- Στρασβούργο, Γαλλία: Συμβάσεις catering που προωθούν ένταξη και κατάρτιση ευάλωτων ομάδων, με ισχυρές περιβαλλοντικές προδιαγραφές.
- Ολλανδία: Υποχρεωτική επένδυση του 5% του προϋπολογισμού για κοινωνικό αντίκτυπο (SROI).
Οι προκλήσεις που παραμένουν
- Η κατάχρηση του κριτηρίου της χαμηλότερης τιμής οδηγεί σε αδύναμη εφαρμογή κοινωνικών κριτηρίων.
- Απουσία μηχανισμών παρακολούθησης εμποδίζει την αξιολόγηση των αποτελεσμάτων.
- Συχνά τα κοινωνικά κριτήρια είναι γενικά και αόριστα χωρίς συγκεκριμένα μετρήσιμα μεγέθη.
Προτάσεις πολιτικής
Η έκθεση προτείνει:
- Καθιέρωση ενιαίων δεικτών και μεθοδολογιών αξιολόγησης.
- Υποχρεωτικά πρότυπα αναφορών και παρακολούθησης.
- Εθνικές πλατφόρμες καταγραφής κοινωνικών επιδόσεων.
- Ενίσχυση της διαφάνειας και ενσωμάτωση κοινωνικών απαιτήσεων σε TED και εθνικές πλατφόρμες.
Η ελληνική εμπειρία
Στην Ελλάδα, ξεχωρίζει διαγωνισμός επαγγελματικής κατάρτισης για 7.500 ανέργους 25–45 ετών, με υποχρεωτικές θέσεις εργασίας και στοχευμένες δράσεις πράσινης απασχόλησης. Ωστόσο, γενικά η χώρα εμφανίζει περιορισμένο αριθμό «μετασχηματιστικών» συμβάσεων, κυρίως λόγω απουσίας μηχανισμών παρακολούθησης και έλλειψης τεχνικής καθοδήγησης στους φορείς.
Συμπέρασμα
Η SRPP δεν είναι πολυτέλεια. Είναι ευκαιρία. Μια σωστά σχεδιασμένη δημόσια σύμβαση μπορεί να προσφέρει κοινωνική ένταξη, αξιοπρεπή εργασία, βιωσιμότητα και καινοτομία. Η Ευρώπη δείχνει τον δρόμο. Μένει στα κράτη μέλη και τους ΟΤΑ να τον ακολουθήσουν με στρατηγική, διαφάνεια και επιμονή.
